АУДИТЫН ҮР ӨГӨӨЖИЙГ ТӨЛӨВЛӨХ, БҮРТГЭХ, ТАЙЛАГНАХ, ХЯНАХ, МЭДЭЭЛЭХ ЖУРАМ

Аудитын үр өгөөжийг төлөвлөх, бүртгэх, тайлагнах,

хянах, мэдээлэх журам

Нэг. Нийтлэг зүйл

1.1.     Төрийн аудитын тухай хуулиар олгогдсон бүрэн эрхийн хүрээнд Үндэсний аудитын газраас гүйцэтгэсэн аудитын шууд үр нөлөөгөөр Монгол Улсын төсөв, нийгэм, эдийн засаг, иргэд, олон нийт болон Засгийн газар, харилцагч байгууллагад бий болсон үр өгөөжийг бүртгэх, тооцоолох, тайлагнахтай холбогдсон харилцааг зохицуулахад энэ журмын зорилго оршино.

1.2.     Аймаг, нийслэлийн аудитын газар энэхүү журмын агуулга, зарчимд нийцүүлэн өөрийн байгууллагад холбогдох маягтууд бүрэн хөтлөгдөж байхаар аудитын үр өгөөжийн бүртгэл, тайлагнал, хяналтыг зохион байгуулна.

1.3.     Төрийн аудитын байгууллагаас хийсэн аудитаар өгсөн зөвлөмж, акт, албан шаардлагын үр дүнд байгууллага өөрийн чиг үүргээ хэрэгжүүлэхдээ хөрөнгө, нөөцөө хэмнэсэн, үр ашгаа дээшлүүлсэн, гарцын чанарыг сайжруулсан бол аудитаас үр өгөөж бий болсон гэж үзнэ.

1.4.     Энэхүү журмын дагуу тооцсон санхүүгийн үр өгөөж нь төрийн аудитын байгууллагаас улс, нийгэмд оруулж байгаа хувь нэмрийг аль болох энгийн, ойлгомжтой, анхаарал татахуйцаар үзүүлэх зорилготой бөгөөд зөвхөн мөнгөн дүнгээр илэрхийлэгдэж болох үр өгөөжийг хамарна.

1.5.     Аудитын үр өгөөжийг бүртгэгдсэн жилээс биш харин үр өгөөж бодитойгоор бий болсон жилээс эхэлж тооцоолно.

1.6.     Аудитын үр өгөөж олон жил үргэлжлэн хэрэгжих байлаа ч ҮАГ-ын үр өгөөжийн тооцоололд эхний 4 жилийг оруулж тооцно. Өөрөөр хэлбэл аливаа үр өгөөжийг 4 жилээс дээш хугацаанд ҮАГ-ын үр өгөөжийн тооцоололд оруулахгүй.

1.7.     Аудитыг ахалж байгаа ажилтан (ихэнх тохиолдолд ахлах аудитор) тухайн аудитаас бий болох үр өгөөжийг төлөвлөх, аудитын явцад хэрэгжилтийг хангуулах, аудитаас бий болсон үр өгөөжийг бүрэн бүртгэх, үнэн зөв тооцоолж, холбогдох байгууллагатай ҮАГ-т хамаарах дүнг тохиролцох, холбогдох нотлох зүйл, баримтыг бүрэн бүрдүүлэх үүрэг хүлээнэ.

1.8.     Аудитын менежерүүд өөрийн аудитын газрын хэмжээнд аудитын үр өгөөжийг хариуцах бөгөөд аудитын багуудын гаргасан үр өгөөжийн бүртгэл, тооцоолол, тайлагналыг нэгтгэх, аудитын үр өгөөж бүрэн, үнэн зөв, холбогдох нотлох зүйлээр дэмжигдсэн эсэхийг хянаж баталгаажуулах үүрэг, хариуцлага хүлээх бөгөөд аудитын үр өгөөжийг төлөвлөх, бүртгэх, тооцоолох, хянах, баталгаажуулахад нь аудитын багуудыг арга зүйн зөвлөгөө, удирдамжаар хангана.

1.9.     Бодлогын газар ҮАГ-ын хэмжээнд аудитын үр өгөөжийн бүртгэл, тайлагналыг нэгтгэх, хянах, Удирдлагын зөвлөлд тайлагнах үүрэг хүлээнэ.

1.10.     Байгууллагын хэмжээнд нэгтгэгдэн гарсан үр өгөөжийн бүртгэл, тайлагналыг жил бүр Бодлогын газрын дотоод аудитор хянаж, баталгаажуулж байна.

Хоёр. Аудитын үр өгөөжийг төлөвлөлтийн шатанд урьдчилан тодорхойлох

2.1.     Аливаа аудитаар хангалттай үр өгөөж бий болгож чадахгүйд хүрэх эрсдэлийг удирдах зорилгоор аудитаас бий болгох боломжтой үр өгөөжийг төлөвлөлтийн шатанд Хавсралт №1-д үзүүлсэн ҮАГ 1110 маягтын дагуу урьдчилан тодорхойлж байна.

2.2.     Аудитын үр өгөөжийг урьдчилан тодорхойлохдоо аль болох бодитой байх, мөнгөн дүнгээр илэрхийлэгдэх боломжтой байх зарчмыг баримтална.

2.3.     Аудитын төлөвлөлтийн шатанд үр өгөөжийг урьдчилан тодорхойлоход шаардлагатай мэдээллийн хэрэгцээг нарийвчлан тодорхойлох ажлыг тусгай горим болгож хэрэгжүүлнэ.

Гурав. Аудитын үр өгөөжийг бүртгэх

3.1.     Аудитаас бий болсон үр өгөөж дутуу тооцогдох эрсдэлийг удирдахын тулд аудитын үр өгөөжийн дэлгэрэнгүй ба хураангуй бүртгэл хөтөлж, тогтмол баяжуулж байна.

3.2.     Жил бүрийн аудитын үр өгөөжийн тооцоололд өмнөх жилүүдээс дамжиж ирсэн үр өгөөжийг авч үзэхдээ ямар нэгэн байдлаар өөрчлөх шаардлагатай эсэхийг тогтоож, үнэлгээг дахин авч үзэж байна.

3.3.     Аудитын багууд аудитын тайланг хэлэлцэх Удирдлагын зөвлөлийн хуралд тухайн аудитын үр дүнд бий болох боломжтой, бүртгэлд тусгах үр өгөөжийн талаар тусгайлан танилцуулна. Удирдлагын зөвлөлийн хурлаар энэ талаар эцэслэн шийдвэр гаргахгүй ч бодлого, арга зүйн хувьд зөвлөмж, чиглэл өгнө.

3.4.     Аудитыг ахалж ажилласан ажилтан буюу багийн ахлах аудитор тухайн аудитын үр өгөөжийн дэлгэрэнгүй бүртгэлийг хөтөлж, түүнийг аудитын газрын захирлаар хянуулж, аудитын газрын үр өгөөж хариуцсан ажилтан буюу менежерт 1 хувийг шилжүүлнэ. Үүний тулд Хавсралт №2-т үзүүлсэн ҮАГ 1120 маягтыг хөтлөх ба асуудлын онцлогийг харгалзан түүний мэдээллийг баяжуулж болно. Гэхдээ аль ч тохиолдолд дараахь мэдээллийг агуулсан байхаар дэлгэрэнгүй бүртгэлийг хийнэ. Үүнд:

• Аудитын нэр, код;
• Үр өгөөж бүрийн товч агуулга;
• Хэрвээ тоон дүнгээр илэрхийлэгдэх боломжтой бол үр өгөөжийн нийт үнэлгээ;
• Тухайн үр өгөөжийг бүртгэсэн болон бүртгэлээс хасах хугацаа;
• Үр өгөөжийн тооцооллыг хариуцан тайлагнах аудитын багийн нэр.

3.5.     Аудитын газрын үр өгөөж хариуцсан ажилтан улирал бүр Хавсралт №3-т үзүүлсэн ҮАГ 1125 маягтыг ашиглан аудитын үр өгөөжийн хураангуй бүртгэлийг баяжуулж, үр өгөөжийг бүрэн, үнэн зөв бүртгэхэд хяналт тавина.

3.6.     Аудитын газрын үр өгөөж хариуцсан ажилтан үр өгөөжийн бүртгэлд хяналт тавихдаа шинээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн үр өгөөж бүрэн бүртгэгдсэн эсэх, өмнөх жилүүдээс дамжиж, үргэлжлэн тооцогдох үр өгөөжийн тооцоолол үнэн зөв эсэхийг давтан шалгана.

3.7.     Аудитын үр өгөөжийн дэлгэрэнгүй болон хураангуй бүртгэлийг аудитын газрын захирал хянаж, баталгаажуулж байна.

3.8.     Аудитын газрын үр өгөөж хариуцсан ажилтан үр өгөөжийн хураангуй бүртгэлийн 1 хувийг жил бүрийн 12 дугаар сарын 31-нээр тасалбар болгон дараа оны эхний арав хоногт багтаан Бодлогын газарт хүлээлгэн өгнө.

3.9.     Аудитын үр өгөөжийн дэлгэрэнгүй болон хураангуй бүртгэлийн мэдээлэл нь зөвхөн аудитын үр өгөөжийг бүрэн, үнэн зөв тооцоолох, тайлагнахад дотоод хяналтын зорилгоор ашиглагдах бөгөөд нийтэд мэдээлэгдэхгүй.

Дөрөв. Аудитын үр өгөөжийг тайлагнах

4.1.     ҮАГ-ын үйл ажиллагааны үр дүнг илэрхийлж байгаа аудитын үр өгөөжийн тооцоолол нь шударга, үнэн зөв, найдвартай гэдэгт итгэл үнэмшилтэй байхын тулд холбогдох баримтжуулалт, түүний хяналтад өндөр шаардлага тавина.

4.2.     Аудитын багийн ахлах аудитор тайлант жилд тодорхойлогдсон аудитын үр өгөөж тус бүрээр Хавсралт №4-т үзүүлсэн ҮАГ 1130 маягтыг үнэн зөв хөтөлж, холбогдох баримтыг бүрдүүлнэ.

4.3.     ҮАГ 1130 маягтыг үр өгөөж бүр дээр тусгайлан хөтөлнө. Хэдийгээр бага дүнтэй, эсвэл нэг төрлийн үр өгөөжүүдийг нэгтгэж болох боловч нэг маягтанд зөвхөн нэг аудитын үр дүнд бий болсон нэг төрлийн, нэг эх сурвалжтай үр өгөөжийг бүртгэнэ.

4.4.     ҮАГ 1130 маягтыг хөтлөхдөө тухайн асуудлын онцлог, түвэгтэй байдлыг харгалзан агуулагдах мэдээллийг нэмж баяжуулж болно. Гэхдээ дараахь мэдээллийг заавал агуулж байх ёстой. Үүнд:

• Үр өгөөжийн төрөл;
• Үр өгөөжийг нотлох эх сурвалж;
• Тооцоолсон үр өгөөжийг хүлээн зөвшөөрсөн анхны он (эсвэл хүлээн зөвшөөрөгдөх анхны он);
• Үр өгөөжийг нийтдээ хэдэн жил тооцоолох;
• Холбогдох байгууллагатай харилцан тохиролцсон байдал.

4.5.     Аливаа тооцоолсон үр өгөөж бүр холбогдох байгууллагаар хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх ёстой. Холбогдох байгууллагаар хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдлыг нотлоход дараахь баримтуудын аль нэгийг бүрдүүлсэн байна. Үүнд:

• Үр өгөөжийн тооцооллыг баталгаажуулсан тухай байгууллагын удирдлагын албан бичгээр ирүүлсэн хариу,
• Байгууллагын удирдлагатай аудитын үр өгөөжийг хүлээн зөвшөөрч, тохиролцон, гарын үсэг зурсан тэмдэглэл.

4.6.     Аудитын газрын үр өгөөж хариуцсан ажилтан ҮАГ 1135 маягт дээр бүх ҮАГ 1130 маягтуудыг нэгтгэж, аудитын үр өгөөжийг нэгтгэж тайлагнана.

4.7.     Аудитын багийн ахлах аудитор ҮАГ 1130 маягт буюу тухайн жилийн үр өгөөжийн тайланг жил бүрийн 12 дугаар сарын 31-нээр тасалбар болгон, дараа оны эхний 5 хоногт багтаан аудитын газрын үр өгөөж хариуцсан ажилтанд гаргаж өгнө.

4.8.     Үр өгөөж хариуцсан ажилтан өөрийн аудитын газрын хэмжээнд тайлант жилийн үр өгөөжийн дүнг ҮАГ 1135 маягтаар нэгтгээд, дараа оны 1 дүгээр сарын эхний 10 хоногт багтаан Бодлогын газарт хүргүүлнэ.

4.9.     Үр өгөөжийг тайлагнах ҮАГ 1130 маягт, ҮАГ 1135 маягтыг аудитын газрын захирал хянаж, баталгаажуулсан байна.

Тав. Аудитын үр өгөөжийг хянах, мэдээлэх

5.1.     Аудитын газрын үр өгөөж хариуцсан ажилтан тухайн жилд аудитын газрын аудитын үр өгөөжийн гүйцэтгэлийг урьдчилсан байдлаар тодорхойлж, 9 дүгээр сарын 15-ны дотор Бодлогын газарт өгнө.

5.2.     Бодлогын газар жил бүрийн 9 дүгээр сард аудитын газар бүрийн тухайн жилд бий болгох санхүүгийн үр өгөөжийн явц, байдалтай танилцаж, шаардлагатай бол зөвлөмж, чиглэл өгнө. Энэ нь аудитын газрын удирдлагууд жилийн эцэс болохоос өмнө аудитын үр өгөөжийн явц байдлыг үнэлэх, шаардлагатай арга хэмжээ авах боломж олгох зорилготой.

5.3.     Аудитын үр өгөөж хариуцсан ажилтан үр өгөөжийн тооцооллыг зохистой хянаж, үнэлж байх үүргээ хэрэгжүүлэхдээ аудитын ажлын баримтын иж бүрдэл, үнэн зөв байдал, харилцан уялдаа холбоотой байдлыг болон аудитын үр өгөөжийн тооцооллын үнэн зөв байдлыг хариуцдаг аудитын багтай хамтарч ажиллана.

5.4.     Аудитын үр өгөөж хариуцсан ажилтан аудитын үр өгөөж бүр зохих ёсоор хянагдаж, холбогдох баримтаар баталгаажиж, шаардлагатай үед байгууллага дээр дахин очиж шалгасан эсэхийг нягталж байх үүрэгтэй. Жил ирэх бүр аудитын багууд шинэ шинэ аудитын үр өгөөжийг шинээр тооцоолж эхлэх бөгөөд зарим тохиолдолд аудит дууссанаас хойш нэг эсвэл, хоёр, гурван жилийн дараачаас ч аудитын үр өгөөж тооцогдож эхлэх тохиолдол байж болно. Гэхдээ ямар ч тохиолдолд аудитын үр өгөөж хариуцсан ажилтан үр өгөөжийг илүү, хэтрүүлэн тайлагнаагүй гэдгийг нягталж байх горим, тогтолцоотой байвал зохино.

5.5.     Бодлогын газрын дотоод аудитор тайлант жилийн аудитын үр өгөөжийн тооцоололд хараат бус шалгалт хийж, дүнг 1 дүгээр сарын 20-ны дотор Удирдлагын зөвлөлд танилцуулна.

5.6.     Шаардлагатай гэж үзсэн тохиолдолд Дотоод аудитор харилцагч байгууллагын удирдлагатай уулзах, эсвэл мэргэжлийн байгууллага, мэргэжилтэн, шинжээчдэд хандаж, нэмэлт тодруулга, нотлох зүйл гаргуулж авах буюу тооцооллыг хянуулж, баталгаажуулж болно.

5.7.     Удирдлагын зөвлөлөөс тайлант жилд байгууллагын хэмжээнд бий болгосон аудитын үр өгөөжийг хүлээн зөвшөөрөх, нийтэд мэдээлэх талаар шийдвэр гаргана.

                                                                                    Хавсралт №5

Маягт: ҮАГ 1135

Аудитын үр өгөөжийн тайлангийн нэгтгэл

Бэлтгэсэн:      . . . . . .   оны . . .   сарын   . . .

Хянасан:         . . . . . .   оны . . .   сарын   . . .

Эх файлыг татах