ТӨРИЙН АУДИТЫН БАЙГУУЛЛАГЫН АЖИЛТНУУД ТУРК УЛСАД “ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН АУДИТ” СЭДЭВТ СУРГАЛТАД ХАМРАГДЛАА

Монгол Улсын Үндэсний Аудитын Газар болон Турк Улсын Тооцооны шүүхийн хоёр талт хамтын ажиллагааны гэрээний дагуу Турк улсын Анталия хотноо төрийн аудитын байгууллагын ажилтуудад зориулан “Гүйцэтгэлийн аудит” сэдэвт сургалтыг 2014 оны 9 дүгээр сарын 10-20 ны өдрүүдэд зохион байгууллаа.

Турк Улсын Тооцооны Шүүхээс зохион байгуулсан тус сургалт нь “Гүйцэтгэлийн аудит”-ыг Аудитын олон улсын стандартын дагуу хэрхэн оновчтой, үр дүнтэй, үр нөлөөтэй зохион байгуулах талаар ажилтнуудын мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэх зорилготой явагдлаа.   Турк улсын тооцооны шүүх нь Олон Улсын Аудитын дээд байгууллага ИНТОСАИ, Азийн орнуудын Аудитын дээд байгууллага АСОСАИ, Европын орнуудын Аудитын дээд байгууллага ЕВРОСАИ-н гишүүн бөгөөд аудитыг өндөр түвшинд хөгжүүлсэн орон юм. Сургалтад хамрагдсан группээс Турк улсын тооцооны шүүхийн туршлагыг Монгол Улсын Төрийн аудитын байгууллагад нэвтрүүлж, нутагшуулах ажлыг зохион байгуулах талаар доорх саналыг дэвшүүлж байна. Тухайлбал:

Монгол Улсад Улсын Их Хурлын Байнгын хороо аудитын сэдвийг батлахдаа аудит хийх хугацааг 2-4 сараар төлөвлөдөг бол Турк улсад аудитын сэдэв батлахдаа аудитын хугацааг  6-12 сараар төлөвлөдөг. Аудит хийх хугацааг ингэж уртасгаж чадвал аудитын бэлтгэл шатанд гүйцэтгэх ажилбаруудыг стандарт, арга зүйн дагуу хийж, аудитын урьдчилсан тайланг бэлтгэж, аудит хийх төлөвлөгөө, харилцагчид дээр ажиллах ажлын төлөвлөгөө, аудитын асуудлыг шалгах хөтөлбөрүүдийг боловсруулж, эдгээр батлагдсан төлөвлөгөө, хөтөлбөрүүдийн дагуу аудитыг гүйцэтгэх, тайлагнах боломжтой болно. Аудитын энэ технологийг мөрдвөл аудитын асуудал бүр илрүүлэлттэй болж, аудит жинхэнэ үр ашигтай болохоор байна.

Аудитын тайлан хүргэгдсэнээс хойш аудитын зөвлөмжийн биелэлтийг хангуулах ажлыг хэрэгжүүлж, улмаар зөвлөмжийн хэрэгжилтийг хэрхэн хангасныг конторын аудит болон давтан аудитаар үзэж аль алинд нь аудитын үр дүнгийн тайлан заавал бичиж, ажлын баримт болговол үр дүнтэй байна.

Гүйцэтгэлийн аудитын төлөвлөлтийн шатыг Үндэсний аудитын газрын гүйцэтгэлийн аудитын газар хариуцан зохион байгуулж, аймаг, нийслэлийн аудитын газруудтай хамтарч аудитын бэлтгэл ажлыг технологийн дагуу бүрэн хангаж, бэлтгэл ажлын хүрээнд хийсэн ажлаа Үндэсний аудитын газар дээрээ нэгтгэж аль аймаг, нийслэлд юу үзэхийг нарийн төлөвлөж, улмаар хүн хүч зардлыг нэг бүрчлэн тооцож, нэгдсэн арга зүйгээр хэрэгжүүлбэл үр дүнд хүрнэ. Одоогийнх шиг орон нутагт бэлтгэл ажлыг хангахгүй шахам, түүний зардлыг төлөвлөхгүй хийж байгааг халж, босоо тогтолцоогоор аудит хийх нь илүү үр дүнтэй.

Гүйцэтгэлийн мэдээллийн аудитын арга зүйн хүрээнд энэ аудит нь байгууллагын үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийг төсвийн гүйцэтгэлтэй нь уялдуулан шалгаж дүгнэлт өгдөг. Энэ арга зүйгээс төсвийн гүйцэтгэлд дүгнэлт өгч аудитын арга зүйд авч ашиглах боломжтой гэж үзэж байна.

Дотоод хяналтын арга зүйн хүрээнд Үндэсний аудитын газар өөрөө болон шалгуулагч байгууллагуудад дотоод хяналтын бүтэц бий болгож, дотоод хяналтыг жинхэнэ утгаар нь хэрэгжүүлэх саналтай байна.

Шинээр ажилд авсан ажилтандаа заавал бие даасан нарийвчилсан сургалт явуулж, туршлагатай ажилтныг дагалдуулан 1 жил дадлагажуулах замаар аудит хийх туршлага, мэдлэгтэй болгох. Улмаар шаталсан сургалт, шалгалтуудад хамруулж, мэргэшсэн аудитор, шинжээчтэй болох.

Аудитор шинээр ажилд ороход ямар чиглэлийн аудит хийлгэхээр төлөвлөж байгаагаас шалтгаалан тэр чиглэлийн сургалтыг онол, практик хослуулж хийдэг байх. Ингэхдээ Жишээ нь: Гүйцэтгэлийн аудит, Санхүүгийн тайлангийн аудит, Нийцлийн аудит нь үе шаттай байхаар бодлогын түвшинд шийдээд тэдгээрт тохирсон сургалтын программыг боловсруулж, мэргэжлийн багш нарыг бэлтгэж, заалгадаг болох саналтай байна.

Мөн Туркийн Анаталиягийн сургалтад хамрагдсан баг Туркийн Гүйцэтгэлийн аудитын арга зүйн туршлагаар улс орны хэмжээнд тулгамдсан, хэрэгжилт хангалтгүй байгаа нэг сэдвээр 1 жилийн хугацаанд гүйцэтгэлийн аудит хийж сургалтын үр дүнг практик ажил дээр турших талаар санал гаргалаа.