Төрийн аудитын байгууллагын 2013 оны жилийн эцсийн статистик мэдээг, нэгтгэж дүгнэсэн тухай

МУ-ын Ерөнхий аудиторын 64 дүгээр тушаалаар ’’Төрийн аудитын байгууллагын үйл ажиллагаанд дотоод аудит, мониторинг хийх журам’’-ын5 дугаар бүлэг болон холбогдох хавсралтуудыг шинэчлэн батлуулж, батлагдсан 7 маягт, зааврын дагуу төрийн аудитын төв байгууллагын нэгж, аймаг, нийслэлийн аудитын газруудын 2013 оны үйл ажиллагааны үр дүнгийн статистик мэдээллийг нэгтгэж, дүнг танилцуулж байна.

Орон нутгийн аудитын байгууллагууд эхний хагас жилийн болон жилийн эцсийн  статистик мэдээг цаасаар болон электрон шуудангаар тогтоосон хугацаанд бүрэн ирүүлж байгаа боловч харилцан зөрүүтэй, алдаатай тоо мэдээллийг ирүүлсээр байна. Тухайлбал,  Баянхонгор, Баян-өлгий, Говь-Алтай, Дархан-Уул, Дорноговь, Завхан, Орхон, Сэлэнгэ, Хөвсгөл аймгийн аудитын газрууд дунджаар 7 алдаа, зөрүүтэй мэдээлэл ирүүлснийг хянаж, зохих ёсоор залрууллаа.

1.    Гүйцэтгэлийн аудит:

Төрийн аудитын төв, орон нутгийн байгууллагын хэмжээгээр 2013 онд гүйцэтгэлийн аудит 306-гхийхээр төлөвлөснөөс 312-ыг гүйцэтгэсэн буюу төлөвлөгөө 102,0 хувиар биелж, төлөвлөгөөнд тусгагдаагүй 27 аудит хийжээ.  

Гүйцэтгэлийн аудитаар 2013 онд бүгд 4758 байгууллагын үйл ажиллагааг хамруулсны дотор улс, орон нутгийн төсвийн 3462 байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит 55    компани, 66 төсөл, хөтөлбөр, хувийн хэвшлийн 1175 аж ахуйн нэгж байна. Энэ нь урьд оныхоос улс, орон нутгийн төсвийн байгууллагын тоо 31,2 хувиар өсжээ. 

Гүйцэтгэлийн аудитаар өгсөн нийт 448,9 тэрбум төгрөгийн акт, албан шаардлагын 39,6  хувийг нь хэрэгжүүлж улс, орон нутгийн  төсөвт 12,3 тэрбум төгрөг оруулжээ.

ТАБ-ын хэмжээгээр авч үзэхэд 2013 онд төлөвлөж, гүйцэтгэсэн аудитын сүүлийн дөрвөн жилийн дундажтай харьцуулахад 22.6 хувиар буурч, энэ онд аудитад хамрагдсан байгууллага, нэгжийн тоо 1.7 хувиар өссөн нь хамарсан асуудлын цар хүрээ өргөжиж  улс, орон нутгийн чанартай нийтлэг асуудлыг хөндсөн асуудалд аудитын сэдвийн 61,2 хувийг чиглүүлж байгаа нь нөлөөлж байна.

Өнгөрсөн онд Хөвсгөл, Баянхонгор, Завхан, Дорнод, Говь-Алтай, Баян-Өлгий, Ховд аймгийн аудитын газрууд 17-36 гүйцэтгэлийн аудит хийсэн нь орон нутгийн аудитын байгууллагуудын дундажтай харьцуулахад 4-23-аар олон бусад аймгийн аудитын газруудын хийсэн аудитын тоо дунджаас цөөн байна.

Гүйцэтгэлийн аудитын өмнөх оноос шилжиж ирсэн болон тайлант онд нийт 3112  зөвлөмжийн 75,4 хувь буюу 2346-г хэрэгжүүлсний 12,4 хувь нь арвилан хэмнэх, 19,0 хувь нь үр ашгийг дээшлүүлэх, 25,3 хувь нь үр нөлөөг сайжруулахад чиглэгджээ. 2013 онд өгсөн зөвлөмжийн 75,1 хувийг биелүүлсэн нь зөвлөмжийн хэрэгжилтийг тооцох хугацаа болоогүй нь нөлөөлжээ.

Гүйцэтгэлийн аудитаар өгсөн нийт 448,9 тэрбум төгрөгийн акт, албан шаардлагын 39,6 хувийг нь хэрэгжүүлж улс, орон нутгийн  төсөвт 12,3 тэрбум төгрөг оруулжээ.

2.    Санхүүгийн тайлангийн аудит:

ТАБ-ын хэмжээнд 2013 онд Төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын нэгтгэсэн болон улсын төсвийн байгууллагын орон нутгийн түвшинд нэгтгэсэн, улс, орон нутгийн төсвийн байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит хуулийн этгээдийн 4099санхүүгийн тайланд аудит хийсний 70,6 хувийг нь төрийн аудитын төв, орон нутгийн байгууллага, үлдэх 29,4 хувийг Улаанбаатар хот болон аймгууд дахь хувийн хэвшлийн аудитын компаниудаар гэрээгээр хийлгүүлжээ.  

           Санхүүгийн тайлангийн аудитын тоо сүүлийн 3 жилийн дунджаас 21,9хувиар, үүний дотор төрийн аудитын байгууллагын хийсэн санхүүгийн тайлангийн аудитын тоо 13,0 хувиар, гэрээгээр хийлгэсэн аудитын тоо 50,0 хувиар тус тус нэмэгджээ.

            Төрийн аудитын байгууллага санхүүгийн тайлангийн аудитаар нийт 2070,5 тэрбум төгрөгийн зөрчил илрүүлж, илрүүлсэн зөрчлийн 11,8 хувь болох 244,3 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг санхүүгийн тайланд залруулж тусгуулж, мөн аудитаар илрүүлсэн алдаа зөрчил үнийн дүнгээр урьд оны мөн үеийнхээс 22,6 хувиар буурчээ.  

Санхүүгийн тайлангийн аудитаар өгсөн санал дүгнэлтийн 83,4 хувийг зөрчилгүй, 13,8 хувийг хязгаарлалттай, 1,7 хувийг сөрөг санал дүгнэлт эзэлж, харин 1,1 хувьд нь дүгнэлт гаргахаас татгалзжээ. Өнгөрсөн онтой харьцуулахад зөрчилгүй санал дүгнэлтийн эзлэх хувь  2,9 хувиар өсч, хязгаарлалттай санал дүгнэлтийн хувь 3,4 хувиар буурчээ.

                    САНХҮҮГИЙН АУДИТЫН САНАЛ, ДҮГНЭЛТ  

3.    Бусад аудит:

2013 онд нийт 9543,4 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үнэлгээ бүхий 196 эрсдлийн болон нийцлийн аудит гүйцэтгэжээ. Аудитад 1697 аж ахуйн нэгж, байгууллагыг хамруулсны 71,2  хувийг нь төсвийн байгуулага, 24,6 хувийг нь хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгж эзэлж байгаа бөгөөд аудитаар 138,3 тэрбум төгрөгийн алдаа зөрчил илрүүлжээ. Орхон, Нийслэл, Увс, Булган, Завхан аймгийн аудитын газрууд хамгийн олон 13-20 эрсдлийн болон нийцлийн аудит хийжээ. 

4.    Аудитын үр өгөөж:

Тайлант хугацаанд нийт 3978 санхүүгийн болон санхүүгийн бус үр өгөөжийг бүртгэж, бүртгэсэн санхүүгийн үр өгөөжийн мөнгөн дүнгийн үнэлгээ 913,9 тэрбум төгрөг болжээ.

            Гүйцэтгэлийн аудит, санхүүгийн тайлангийн болон бусад аудит, судалгаа шинжилгээний ажлын үр дүнгээр 913,9 тэрбум төгрөгийн үр өгөөж бүртгэж, 559,6 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үр өгөөжийг тооцоолж 530,0 тэрбум төгрөг буюу 94,7 хувийг нь харилцагч байгууллагаар хүлээн зөвшөөрүүлсэн нь урьд оныхоос нэмэгджээ.  

             Төрийн аудитын байгууллага улсын төсвөөс авсан нэг төгрөгийн санхүүжилтийн хариуд 74,56 төгрөгийн үр өгөөжийг харилцагч байгууллагаар хүлээн зөвшөөрүүлсэн нь урьд оныхоос 66,0 хувиар өсжээ.    

               Аймаг, нийслэлийн аудитын газрууд нийтдээ 316,3 тэрбум төгрөгийн 3440 санхүүгийн үр өгөөж тооцоолсноос 295,4 тэрбум төгрөгийн 3314 үр өгөөжийг холбогдох байгууллагаар хүлээн зөвшөөрүүлжээ. Аймаг, нийслэлийн аудитын газруудын төсвийн гүйцэтгэлийн нийт дүн 5464,9 сая төгрөгтэй харьцуулбал орон нутгийн дундаж үр өгөөж 54,06 төгрөг гарч байна. Үүний дотроос, Нийслэлийн аудитын газар 134,6 тэрбум төгрөгийн 532 санхүүгийн үр өгөөж тооцсоноо 100 хувийг хүлээн зөвшөөрүүлж санхүүжилтын 1 төгрөгт ногдох үр өгөөжийг 128,74 төгрөгт хүргэсэн нь салбарын хамгийн өндөр үзүүлэлт болж байна. Өмнөговь аймгийн аудитын газар 22,0 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үр өгөөж бий болгож, санхүүжилтийн 1 төгрөгт ногдох үр өгөөжийг 112,17 төгрөг, Төв аймгийн аудитын газар 19,0 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үр өгөөж бий болгож, санхүүжилтийн 1 төгрөгт ногдох үр өгөөжийг 74,42  төгрөгт тус тус хүргэсэн нь бусдаасаа харьцангуй өндөр байна.         

5.    Аудитын үр дүн:

      а.Зөвлөмж:

Тайлант онд аудитаар 8188 аудитын зөвлөмж өгөгдсөн ба өмнөх оноос шилжиж ирсэн 1884 зөвлөмжийг оруулаад нийт зөвлөмжийн 83,1% буюу 8370-г хэрэгжүүлээд байна. Үлдэх 16,9% буюу 1702 хэрэгжих шатандаа болон хугацаа болоогүй шалтгаанаар 2014 онд шилжихэд Гүйцэтгэл аудитын болон Нийслэл, Дорноговь, Орхон аймгийн аудитын газруудад 148-332 зөвлөмж дараа онд шилжиж байгаа нь нөлөөлжээ.

            Тайлант хугацаанд хэрэгжүүлсэн зөвлөмжийн 34,8 хувь нь дотоод хяналтыг сайжруулах, 15,2 хувь нь үр ашгийг дээшлүүлэх, 10,0 хувь нь арвилан хэмнэх, 18,6 хувь нь үр нөлөөг сайжруулахад чиглэгджээ.

2013 онд шинээр өгсөн зөвлөмжийн 86,5 хувь болох 7085 зөвлөмжийг хэрэгжүүлсний 24,2 хувь нь гүйцэтгэлийн аудитаар өгсөн зөвлөмж байна.        

ТӨРИЙН АУДИТЫН БАЙГУУЛЛАГЫН 2013 ОНД ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН ЗӨВЛӨМЖ /хувь/

     б. Акт, албан шаардлага:

Төрийн аудитын байгууллагын хэмжээнд нийтдээ 4861 акт, албан шаардлагаар 1123,4  тэрбум төгрөгийн төлбөр ногдуулжээ.

Төрийн аудитын байгууллага тайланд онд 41,8 тэрбум төгрөгийн 3110 төлбөрийн акт (35,1тэрбум төгрөгийн 2638 төлбөрийн актыг шинээр тогтоосон ба өмнөх оноос 6,7 тэрбум төгрөгийн 472 төлбөрийн акт шилжиж ирсэн) барагдуулах ёстойгоос 59,6 хувь буюу 24,9 тэрбум төгрөгийн 2337 актыг бүрэн барагдуулж, үлдэх 16,9 тэрбум төгрөгийн 773 төлбөрийн акт дараа онд шилжиж байна.Үүнд: Архангай, Увс, Сэлэнгэ, Говь-Алтай, Дархан-Уул, Дорноговь, Орхон, Өвөрхангай, Өмнөговь, Нийслэлийн аудитын газар, ҮАГ-ын Санхүүгийн аудитын газар 200,1-6977,3 сая төгрөгийн актыг хугацаа болоогүй, хэрэгжих шатандаа, хугацаа хэтэрсэн шалтгаанаар дараа онд шилжүүлсэн нь нөлөөлжээ.

Өнгөрсөн онд 11,9 тэрбум төгрөгийн акт тогтоосны 57,2 хувийг барагдуулж төсөвт 6,7 тэрбум төгрөг төвлөрүүлжээ.

Тайлант хугацаанд 1088,3 тэрбум төгрөгийн зөрчил, дутагдлыг арилгуулахаар 2223  албан шаардлагыг холбогдох албан тушаалтнуудад хүргүүлж, урьд оноос шилжиж ирсэн албан шаардлага нэмэгдээд нийт 947,4 тэрбум төгрөгийн зөрчил, дутагдалтай холбогдох 1960 албан шаардлагыг барагдуулжээ.

Аймаг, нийслэлийн аудитын газрууд өнгөрсөн жил 34,7 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгуулахаар 159 албан шаардлага өгсөн бөгөөд өнгөрсөн оноос шилжиж ирсэн албан шаардлагыг оролцуулбал 189,0 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгуулах 1863 албан шаардлагыг хэрэгжүүлжээ. 

Баянхонгор, Булган, Дорнод, Завхан,  Ховд аймгийн аудитын газрууд албан шаардлагыг бүрэн барагдуулжээ.

Улс, орон нутгийн төсөвт төлбөрийн акт, албан шаардлагаар 246,3 тэрбум төгрөг төвлөрүүлсэн нь урьд оныхоос 2,7 дахин буюу 156.4 тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ.

Аудитаар албан тушаалтанд хариуцлага тооцуулах 682 саналыг холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд өгснөөс 89,0 хувь нь бүрэн хэрэгжиж, 3,7 хувь нь хугацаа болоогүй, 7,3 хувь нь хэрэгжээгүй байна.

Өмнөх онд шийдвэрлэгдээгүй 39 асуудал нэмэгдээд нийтдээ 141 асуудлыг хууль хяналтын байгууллагад шилжүүлсний 72 нь буюу 51,0 хувь нь хяналтын шатандаа, 46 нь буюу 32,6  хувь нь бүрэн хэрэгжиж, 23 нь буюу 16,3 хувийг хэрэгсэхгүй болгожээ.

Дундговь, Баян-Өлгий, Ховд, Хэнтий, Нийслэл, Говь-Алтай аймгийн аудитын газрууд 51-87 албан тушаалтанд хариуцлага тооцуулах санал өгсөн нь хамгийн олон байгаа бөгөөд ихэнхийг нь  шийдвэрлүүлсэн байна.

Говь-Алтай, Дархан-Уул аймгийн аудитын газар 14-15 асуудал шалгуулахаар хуулийн байгууллагад шилжүүлж бүгд хяналтын шатандаа байна. 

6.    Төсвийн төсөлд боловсруулсан санал: 

Төрийн аудитын тухай хуулиар олгогдсон бүрэн эрхийн дагуу төрийн аудитын байгууллага улс, орон нутгийн төсвийн төсөлд 45,4 тэрбум төгрөгөөр орлого нэмэгдүүлэх 115  санал, 113,3 тэрбум төгрөгөөр үр ашиг дээшлүүлэх, зардал хорогдуулах 105 санал боловсруулсан байх бөгөөд тэдгээрээс орлого нэмэгдүүлэх саналын 62,5 хувь, үр ашиг дээшлүүлэх, зардал хорогдуулах саналын 66,3 хувь нь дэмжигдэж холбогдох төсөвт тусгагджээ.

Аймаг, нийслэлийн аудитын газрууд орон нутгийн төсвийн төсөлд бүгд 31,5 тэрбум төгрөгөөр орлого нэмэгдүүлэх 111санал, бүгд 22,5 тэрбум төгрөгөөр зардал хорогдуулах 99 санал боловсруулж холбогдох хурлын байгууллагад өргөн барьсан бөгөөд боловсруулсан саналаас 28,4 тэрбум төгрөгөөр орлого нэмэгдүүлэх 85 санал, 16,6 тэрбум төгрөгөөр зардал хорогдуулах 87 саналыг бүрэн хэрэгжүүлжээ.    

Баянхонгор, Говь–Алтай, Дархан-Уул, Дорнод, Дундговь, Сэлэнгэ, Ховд, Хэнтий аймгийн аудитын газруудын төсвийн төсөл болон төсвийн хөрөнгийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр өгсөн орлого нэмэгдүүлэх санал, Баянхонгор, Говь-Алтай, Говьсүмбэр, Дархан-Уул, Дорнод, Сэлэнгэ, Увс, Ховд, Хэнтий аймгийн газруудын зардал хорогдуулах санал бүрэн дэмжигджээ.   

7.    Аудитын бус үйл ажиллагаа

Төрийн аудитын байгууллагын үйл ажиллагааны талаар радио, телевиз, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр 366 удаа мэдээлэл, сурталчилгаа хийж, ярилцлага өгсний гадна 2800 сонирхогч хувь хүн, байгууллагад аудитын тайлангийн талаар мэдээлэл гаргаж өгсөн нь төв, орон нутгийн аудитын байгууллагуудын хэмжээнд гүйцэтгэсэн аудит, хийсэн ажил, үйл ажиллагааны үр дүнгээ мэдээллийн хэрэгслийг ашиглан сурталчлах ажлаа амжилттай зохион байгуулжээ.

Төрийн аудитын үйл ажиллагаатай холбоотой 313 мэдээлэл, хүсэлт хүлээн авсны 307   буюу 98,1 %-ийг хугацаанд нь шийдвэрлэсэн ба 4 нь хугацаа болоогүй, 2 нь хугацаа хэтэрсэн байна. Ирүүлсэн хүсэлт, мэдээллийн 6,7 % нь төрийн аудитын байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотой, 18,2% нь аудит хийх эрсдэлтэй асуудлыг, үлдэх нь 72,5 хувь нь бусад сэдвийг хөнджээ.

Төрийн аудитын байгууллага батлагдсан орон тоог бүрэн ашиглаж байгаа бөгөөд нийт ажиллагсдын 81,4 хувь орон нутгийн аудитын байгууллагад ногдож, аймаг, нийслэлийн  нэг аудитын газарт дунджаар 14хүн ажиллажээ.

Нийт ажиллагсдын тоо өнгөрсөн оныхоос 9,9 хувиар өсч, 32,1 хувь нь магистр, 51,2  хувь нь мэргэшсэн нягтлан бодогч, 70,8 хувь нь нягтлан бодогч, эдийн засагч мэргэжилтэй хүмүүс байна.

Ажиллагсдын 19,9 хувь ахлах аудитор болон ахлах шинжээчид, 50,9 хувь нь аудитор, шинжээчид ажиллаж байгаа бөгөөд урьд оныхоос ахлахуудын тоо 17,2 хувь, аудитор, шинжээчдийн тоо 7,2 хувиар  өсжээ.         

            Төрийн аудитын байгууллагын мэргэжлийн тасралтгүй сургалтын хөтөлбөрийн хүрээнд төрийн аудитын төв байгууллагын нэгж, аймаг, нийслэлийн аудитын газрууд гадаад болон дотоодын 350 сургалтанд 2003 ажилтнуудыг (давхардсан тоогоор) хамруулан мэргэжил, арга зүйн сургалтанд оролцуулж, сургалтыг зохион байгуулжээ.  

Тайлант хугацаанд төрийн аудитын байгууллагын дүнгээр төсвийн гүйцэтгэл 7109,6 сая төгрөг болж, үүний 65,0 хувийг нь цалинд зарцуулж, батлагдсан төсвийг 52,7 сая төгрөгийн хэмнэлттэй зарцуулжээ.

2014 ОНЫ 1 ДУГААР САРЫН  21