Сүхбаатар аймгийн Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн 2018 оны төсвийн төсөлд өгсөн санал, дүгнэлт хүргүүлэв.
Төрийн аудитын тухай хуулийн 15.2.4-д заасны дагуу орон нутгийн төсвийн төсөлд орлого нэмэгдүүлэх, зардал хямдруулах талаарх саналыг Төсвийн тухай, Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд нийцүүлэн боловсруулж хүргүүллээ. Төсвийн Ерөнхийлөн захирагчийн 2018 оны төсвийн төсөл, удирдамжийг баталж хүргүүлсний дагуу урьдчилсан байдлаар төсвийн төлөвлөлтийг боловсруулж Сангийн яаманд хүргүүлсэн байна. Орон нутгийн Төсвийн Ерөнхийлөн захирагчийн Сангийн яаманд хүргүүлсэн төсвийн төслийг авч үзэхэд төсвийн зарим нэр төрлийн орлого өмнөх оноос тодорхой хувиар өссөн, эдийн засгийн хүндрэл үүссэнтэй холбогдуулан төсвийн зарлагыг танаж, бууруулсан байна. Иймд тухайн онд хийгдсэн аудит, орон нутгийн төсвийн танилцуулгын зарим тоо мэдээ, 2017 оны батлагдсан төсөв, төсвийн зарчим, Төсвийн хуулийг дагалдан батлагдсан хуулиудыг үндэслэн дараах саналыг хүргүүлж байна. Үүнд:
1.Орон нутгийн төсвийн орлогыг өмнөх жилүүдийн төсвийн гүйцэтгэл, эдийн засгийн суурь тооцоо судалгаатай харьцуулж үзэхэд орлого нэмэгдэх боломж төдийлөн харагдахгүй байгаа бөгөөд харин зарим нэр төрлийн орлого тасрах магадлал ажиглагдаж байна. Уг аудитаар орон нутгийн төсөвт төвлөрдөг 8 нэр төрлийн татварын болон татварын бус орлого, төсвийн зарлагад судалгаа хийж саналуудыг гаргасан болно.
- Төсвийн тухай хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.3, 23.9.1-д заасны дагуу “Хайлааст-Голомт”, “Онгон-Арвижих” ОНӨҮГ-уудын цэвэр ашигаас Сүхбаатар, Онгон сумдын төсвийн орлого нэмэгдэх боломжтойг тооцоолон харьяалах Төсвийн төвлөрүүлэн захирагч нартай зөвлөлдсөн бөгөөд ОНӨҮГ-тай байгуулсан гэрээг өөрчлөх, сум орон нутгийн төсвийн орлогод ногдол ашиг хуваарилах заалт оруулж, төсвийн орлого бүрдүүлэхээр болсон. “Онгон-Арвижих” ОНӨҮГ нь 2016 оны санхүүгийн тайлангаар 48.6 сая төгрөгийн цэвэр ашиг, 49.7 сая төгрөгийн харилцахын үлдэгдэлтэй, “Хайлааст-Голомт” ОНӨҮГ 7.9 сая төгрөгийн цэвэр ашигтай бөгөөд элэгдэл хассан ашиг 42.9 сая төгрөг, 91.2 сая төгрөгийн харилцахын үлдэгдэлтэй тус тус ажиллажээ. Эдгээр 2 байгууллагын гэрээнд өөрчлөлт оруулан, хууль тогтоомжтой уялдуулан 51:49 харьцааг баримтлан ногдол ашиг хуваарилаж байхыг сумын ТТЗ-чид зөвлөсөн. Иймээс 2017, 2018 оны орон нутгийн төсөвт 46.6 сая төгрөгийн ногдол ашгийн орлого бүрдэх боломжтойг тооцоолсон болно.
- Байгалийн нөөц ашигласны төлбөрийн тухай хуулийн 9.1, 19.2, 23.2-д заасны дагуу ургамлын нөөц ашигласны төлбөрийг орон нутгийн төсвийн орлогын бүрэлдэхүүн хэсэгт төлөвлөөгүй байна. Манай аймаг, орон нутгийн хувьд хадлангийн бэлчээр нутаг ихтэй бөгөөд цаашид хадлан бэлтгэх чиглэлээр голлох бүс нутаг болоод байна. Иймд хадлан бэлтгэсэн иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагаас ургамал ашигласны төлбөрийн орлогыг төвлөрүүлэх бүрэн боломжтой юм. 2017 оны 09 дүгээр 30-ны байдлаар ургамал ашигласны төлбөрт 6 суманд 90.8 сая төгрөг төвлөрсөн байна. Уг орлого нь орон нутгийн төсвийн орлогын нэг хэсэг тул 2018 онд мөн энэ жишгээр төлөвлөж, ургамал ашигласны төлбөрийн орлогыг нэмэгдүүлэх санал оруулж байна.
- Ус рашаан нөөц ашигласны төлбөрийн орлогод Эрдэнэцагаан суманд нүүрсний уурхайн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа “Эрдэнийн босго” ХХК-наас орох 85.5 сая төгрөгийн орлогыг төлөвлөөгүй орхигдуулсан байна. Буйр нуур-Мэнэнгийн талын сав газрын захиргааны дарга “Эрдэнийн босго” ХХК-тай ус ашиглах гэрээг 2017 оны 07 дугаар сарын 31-ны өдөр байгуулсан бөгөөд уг гэрээний 2.9.1-д усны төлбөр 85.5 сая төгрөгийг Сүхбаатар аймгийн төсөвт төвлөрүүлэхээр тохиролцсон байна. Иймд усны төлбөрийн орлого 85.5 сая төгрөгөөр нэмэгдэх боломжтойг төсвийн төсөлд тусгуулах саналтай байна.
- Боловсролын байгууллагын тусгай шилжүүлгийн тогтмол зардлын төсвөөс хэмнэгдсэн бодит бус хэмнэлтийг төсвийн нэгдсэн дансанд төвлөрүүлэлгүй бэлтгэн нийлүүлэгч байгууллага руу 329.3 сая төгрөг шилжүүлэн авлага болон төсвийн гүйцэтгэлд зардлаар илэрхийлсэн зөрчил дутагдал 2017 оны санхүүгийн тайлангийн аудитаар илэрсэн. Боловсролын байгууллагын батлагдсан төсөв, өмнөх оны төсвийн гүйцэтгэлд тулгуурлан дүн шинжилгээ хийж үзэхэд батлагдсан төсвөөс энэ жил дахин тогтмол зардал 14.0 сая төгрөгөөр хэмнэгдэн үлдэхээр байна. Иймд боловсролын байгууллагын тусгай шилжүүлгийн төсвөөс тогтмол зардлууд дээр 14.0 сая төгрөг танаж, төсвийг хэмнэх боломж байна.
- Мөн 2017 оны санхүүгийн тайлангийн аудитаар Аймгийн Биеийн тамир, Спортын газар спорт цогцолбор ордонг ашиглалтанд орно гэж үзэн цалин, тогтмол, урсгал зардлуудыг 2015, 2016 онуудад 115-120.0 сая төгрөгөөр илүү төлөвлөсөн байдаг. Гэтэл Спорт цогцолбор ордон өнөөг болтол ашиглалтанд ороогүй бөгөөд батлагдаж ирсэн төсвийн хөрөнгийг үр ашиггүй, зориулалт бус зарцуулсан зөрчил дутагдал удаа дараа илэрсэн. Иймд цалингийн сангаас 31.0 сая, тогтмол зардлаас 78.0 сая, төсвийн урсгал зардал болон зарлагын бүлгээс 6.0 сая төгрөг нийт 115.0 сая төгрөгөөр төсвийг танаж, төсөвт зардал хэмнэх боломжийг холбогдох газарт уламжилж, Төсвийн тухай хуулийн дагуу арга хэмжээ авч ажилласан. Харин 2017 оны төсвийн тодотголоор аймгийн БТСГ-ын төсвөөс 170.0 сая төгрөг танагдсан байна. Энэ нь аудитын үр дүн бөгөөд уг төсвийн таналтыг зарлагын хэмнэлтэд оруулж тооцохыг санал болгож байна.
2018 оны улс, орон нутгийн төсвийн төсөлд орлого нэмэгдүүлэх, зардал хямдруулах саналуудыг судалгаа шинжилгээ хийж санал оруулсан бөгөөд төсөвт уг саналуудын талаар авч хэрэгжүүлнэ гэдэгт итгэж байна.
