ТӨРИЙН АУДИТЫН ТУХАЙ ХУУЛЬ

1.1. Энэ хуулийн зорилт нь төрийн аудитын тогтолцоо, төрийн аудитыг хэрэгжүүлэх байгууллагын бүрэн эрх, үйл ажиллагааны эрх зүйн үндсийг тодорхойлж, төрийн аудитыг хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

2.1. Монгол Улсын төрийн аудитын тухай хууль тогтоомж нь Үндсэн хууль, энэ хууль, Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хууль, хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.

/Энэ хэсэгт 2011 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн хуулиар “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай” гэснийг “Төсвийн тухай” гэж өөрчлөлт оруулсан бөгөөд үүнийг 2013 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө/

3.1. Төрийн аудит нь хууль дээдлэх, шударга ёсыг хангах, ил тод, бодитой байх, төрийн аудитын нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зарчим, стандартад нийцсэн байна.

4.1. Энэ хуулийг төрийн аудитын байгууллагаас улс, орон нутгийн төсвийн орлого, зарлагын гүйцэтгэл, төсвийн байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит, тэдгээрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд, төсвөөс санхүүгийн дэмжлэг авсан төсөл, хөтөлбөрийн санхүүгийн тайлан, үйл ажиллагааны гүйцэтгэлд аудит хийж, дүгнэлт, зөвлөмж гаргахад дагаж мөрдөнө.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмэлт орсон/

5.1. Төрийн аудитын байгууллага санхүүгийн тайлангийн болон гүйцэтгэлийн аудит хийнэ. Аудитын арга хэлбэрийг санхүүгийн удирдлага, шинжлэх ухаан, технологийн дэвшилттэй уялдуулан байнга боловсронгуй болгож, үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлж байна.

5.2. Санхүүгийн тайлангийн аудит нь аудит хийлгэсэн байгууллагын санхүүгийн тайлан санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр дүн болон мөнгөн гүйлгээг нягтлан бодох бүртгэлийн нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зарчмууд, нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын болон үндэсний стандартад нийцүүлэн үнэн зөв гаргасан эсэх талаар дүгнэлт гаргаж баталгаажуулна.

5.3. Гүйцэтгэлийн аудит нь шалгагдаж буй байгууллага чиг үүргээ хэрэгжүүлэхдээ өөрийн нөөцийг хэрхэн арвич хямгач, үр ашигтай бөгөөд үр нөлөөтэй ашиглаж байгааг шалгаж, дүгнэлт, зөвлөмж гаргана.

6.1. Төрийн аудитын байгууллагын тогтолцоо нь төрийн аудитын төв, орон нутгийн байгууллагаас бүрдэнэ. Төрийн аудитын төв байгууллага нь Үндэсний аудитын газар, орон нутгийн байгууллага нь аймаг, нийслэлийн аудитын газар байна.

7.1.Үндэсний аудитын газар нь Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, Ерөнхий аудиторын орлогч, бусад ажилтнуудаас бүрдэнэ. Ерөнхий аудиторын орлогч болон ажилтнууд энэ хуулиар тодорхойлогдсон бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд нь Монгол Улсын Ерөнхий аудиторт туслалцаа үзүүлэх үүрэгтэй. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, Ерөнхий аудиторын орлогч, Үндэсний аудитын газрын бусад ажилтнууд төрийн тусгай албан тушаалтан байна.

7.2.Үндэсний аудитын газар нь Монгол Улсын аудитын дээд байгууллага бөгөөд Монгол Улсын хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрт захирагдана. Үндэсний аудитын газар болон Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын үйл ажиллагаанд Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн дарга, Улсын Их Хурлаас бусад байгууллага, албан тушаалтан хяналт тавих, үүрэг даалгавар өгөхийг хориглоно.

7.3. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор түр эзгүй, бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлсэн буюу эсвэл чөлөөлөгдсөн тохиолдолд түүний үүргийг Ерөнхий аудиторын орлогч гүйцэтгэнэ.

7.4. Үндэсний аудитын газар Улаанбаатар хотод байрлах ба тогтоосон журмын дагуу үйлдсэн тамга, тэмдэг, албан бичгийн хэвлэмэл хуудас хэрэглэнэ.

7.5.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор төрийн аудитын байгууллагын үйл ажиллагаанд шударга ёсыг сахиулах үүднээс ёс зүйн дүрэм баталж мөрдүүлнэ.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

7.6. Ёс зүйн дүрмийг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, төрийн аудитын байгууллагын ажилтнууд болон Үндэсний аудитын газрын нэрийн өмнөөс төрийн аудитын үйл ажиллагаанд оролцож буй хүмүүс нэгэн адил дагаж мөрдөнө.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/ 

8.1. Үндэсний аудитын газрын төсвийг түүний саналыг үндэслэн Улсын Их Хурал хэлэлцэн батална. Төсөв нь Үндэсний аудитын газар үйл ажиллагаагаа хараат бусаар хэрэгжүүлэх шаардлагыг хангасан байна.

8.2.Энэ хуулийн 8.1-д заасан төсөвт ажилтнуудын мэргэшил, мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлэх, нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх, байгууллагын хөрөнгө оруулалтад шаардагдах хөрөнгийг тусгана.

/Энэ хэсгийг 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/ 

9.1. Аймаг, нийслэлийн аудитын газар нь аймаг, нийслэлийн Ерөнхий аудитор, бусад ажилтнуудаас бүрдэнэ. Аймаг, нийслэлийн Ерөнхий аудитор, аудитын газрын ажилтнууд төрийн тусгай албан тушаалтан байна.

9.2. Аймаг, нийслэлийн Ерөнхий аудиторыг тухайн аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн даргатай зөвшилцсөний үндсэн дээр Монгол Улсын Ерөнхий аудитор томилж, чөлөөлнө. Аймаг, нийслэлийн Ерөнхий аудиторын бүрэн эрхийн хугацаа 6 жил байна.

9.3. Энэ хуулийн 13.2, 13.3, 13.6-д заасан шаардлага аймаг, нийслэлийн Ерөнхий аудиторт нэгэн адил хамаарах бөгөөд мөн хуулийн 13.4.2, 13.4.5, 13.4.7, 13.4.8, 14.2, 14.7, 14.8-д заасан бүрэн эрхийг аймаг, нийслэлийн хэмжээнд хэрэгжүүлнэ. Түүнчлэн аймаг, нийслэлийн Ерөнхий аудитор аймаг, нийслэлийн аудитын газрын төсвийг захиран зарцуулж бүтэц, орон тоог батална.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмэлт орсон/

9.4. Аймаг, нийслэлийн Ерөнхий аудитор аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, түүний Тэргүүлэгчдийн хуралдаан, Засаг даргын зөвлөлийн хуралд зөвлөх эрхтэй оролцоно.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

9.5. Аймаг, нийслэлийн аудитын газар үйл ажиллагаагаа жил бүр тухайн аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд хариуцан тайлагнаж, Үндэсний аудитын газарт танилцуулж байна.

9.6. Аймаг, нийслэлийн аудитын газрын жилийн эцсийн санхүүгийн тайланд аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн томилсон аудитор аудит хийнэ.

10.1. Аймаг, нийслэлийн аудитын газрын төсвийг түүний саналыг үндэслэн аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал хэлэлцэн батална. Төсөв нь аймаг, нийслэлийн аудитын газар үйл ажиллагаагаа хараат бусаар хэрэгжүүлэх шаардлагыг хангасан байна.

10.2.Энэ хуулийн 10.1-д заасан төсөвт ажилтнуудийн мэргэшил, мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлэх, нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх, байгууллагын хөрөнгө оруулалтад шаардагдах хөрөнгийг тусгана.

/Энэ хэсгийг 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/ 

11.1. Төрийн аудитын байгууллагын ажилтан нь “Төрийн аудитын байгууллагын ажилтан би хөндлөнгийн аливаа нөлөөнд үл автан, гагцхүү хуульд захирагдан үйл ажиллагаагаа явуулж, аудиторын ёс суртахууны хэм хэмжээг чанд сахиж, албан үүргээ үнэнч шударгаар биелүүлэхээ тангараглая. Тангарагаа няцвал хуулийн хариуцлага хүлээнэ.” хэмээн тангараг өргөнө.

11.2. Төрийн аудитын байгууллагын ажилтны тангараг өргөх ёслолыг “Төрийн захиргааны албан хаагчийн тангараг өргөх ёслолын журам”-д заасны дагуу зохион байгуулна.

12.1. Төрийн аудитын байгууллагын албан тушаалыг дор дурдсанаар ангилна:

12.1.1. төрийн аудитын тэргүүн түшээ;

12.1.2. төрийн аудитын итгэмжит түшээ;

12.1.3. төрийн аудитын зөвлөх түшээ;

12.1.4. төрийн аудитын ахлах түшээ;

12.1.5. төрийн аудитын түшээ;

12.1.6. төрийн аудитын дэс түшээ.

12.2. Төрийн аудитын тэргүүн түшээ, итгэмжит түшээ, зөвлөх түшээ, ахлах түшээ, түшээ, дэс түшээ нь тус бүртээ тэргүүн зэрэг, дэд зэрэг, гутгаар зэрэг, дөтгөөр зэрэг гэсэн зэрэг дэвтэй байна.

12.3.Төрийн аудитын байгууллагын дараахь албан хаагчид дор дурдсан зэрэг дэв олгоно:

12.3.1.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторт-төрийн аудитын тэргүүн түшээ;

12.3.2.Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын орлогчид- төрийн аудитын итгэмжит түшээ;

12.3.3.аймаг, нийслэлийн Ерөнхий аудитор, Үндэсний аудитын газрын хэлтсийн дарга, тэргүүлэх аудиторт- төрийн аудитын зөвлөх түшээ;

12.3.4.төрийн аудитын байгууллагын ахлах аудитор, ахлах шинжээчид- төрийн аудитын ахлах түшээ;

12.3.5.төрийн аудитын байгууллагын аудитор, шинжээчид- төрийн аудитын түшээ;

12.3.6.төрийн аудитын байгууллагын туслах ажилтанд- төрийн аудитын дэс түшээ.

/Дээрх 12.3 дахь хэсгийг 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

12.4. Төрийн аудитын байгууллагын албан тушаалын зэрэг дэв, нэмэгдэл олгох журмыг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор тогтооно.

/Энэ хэсгийн дугаарт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

12.5.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, Ерөнхий аудиторын орлогчийн албан тушаалын зэрэг дэвийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч олгоно.

/Энэ хэсгийг 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/ 

13.1. Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг Улсын Их Хурлын даргын санал болгосноор Улсын Их Хурал 6 жилийн хугацаагаар томилох бөгөөд түүнийг нэг удаа улируулан томилж болно.

13.2. Монгол Улсын Ерөнхий аудитороор томилогдох хүн дараахь шаардлагыг хангасан байна:

13.2.1. Монгол Улсын иргэн байх;

13.2.2. 40-өөс дээш настай байх;

13.2.3. төрийн алба хаах насны дээд хязгаарт хүрээгүй байх;

13.2.4. ял шийтгүүлж байгаагүй;

13.2.5. эдийн засаг, санхүү, нягтлан бодох бүртгэл, хууль, төрийн захиргаа болон холбогдох бусад чиглэлээр боловсролын зэрэгтэй байх;

13.2.6. төрийн албанд 10-аас дээш жил ажилласан байх;

13.2.7. Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын бүрэн эрхэд харшлах аливаа ажил, албан тушаал давхар эрхэлдэггүй, өмчийн бүх хэлбэрийн аж ахуйн нэгж, мэргэжлийн болон төрийн бус байгууллагад санхүүгийн сонирхолгүй байх.

13.3. Монгол Улсын Ерөнхий аудитороор томилогдсон хүн намын гишүүнээсээ түдгэлзэнэ.

13.4. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

13.4.1.Үндэсний аудитын газрыг дотоод, гадаад харилцаанд төлөөлөх;

13.4.2.аудит хийх төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг хянаж батлах;

13.4.3.Үндэсний аудитын газрын төсвийн зарцуулалтад хяналт тавих;

13.4.4.Улсын Их Хурлын чуулганы болон Засгийн газрын хуралдаанд зөвлөх эрхтэй оролцох;

13.4.5.энэ хуульд заасан бүрэн эрхийнхээ хүрээнд аудит, нягтлан бодох бүртгэл, захиргаа, боловсон хүчин, санхүүгийн үйл ажиллагааг чиглүүлж, шийдвэр гаргах;

13.4.6. Yндэсний аудитын газрын бүтэц, орон тоог батлах;

13.4.7.эрх хэмжээнийхээ асуудлаар тушаал гаргах;

13.4.8. хууль тогтоомжид заасан бусад бүрэн эрх.

13.5. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор бүрэн эрхийнхээ зарим хэсгийг Ерөнхий аудиторын орлогч болон бусад ажилтнуудад шилжүүлж болох бөгөөд гэхдээ энэ нь түүнийг энэ хуулиар хүлээсэн үүрэг хариуцлагаас нь чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.

13.6. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Үндэсний аудитын газрын үйл ажиллагааг Монгол Улсын хууль тогтоомж, нягтлан бодох бүртгэл, аудит, бизнесийн нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн зарчим, арга ажиллагаанд нийцүүлэн, үнэнч шударга, бодитой, арвич хямгач, үр ашигтай, үр нөлөөтэй ажиллуулах үүрэг хүлээнэ.

13.7. Ерөнхий аудиторын орлогчийг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын санал болгосноор Улсын Их Хурал томилж чөлөөлнө. Ерөнхий аудиторын орлогчид нэр дэвшигч нь энэ хуулийн 13.2-т заасан Монгол Улсын Ерөнхий аудиторт тавигдах шаардлагуудыг нэгэн адил хангасан байна. Хэрэв Улсын Их Хурал санал болгосон хүнийг нь томилох боломжгүй гэж үзсэн бол Монгол Улсын Ерөнхий аудитор дахин нэр дэвшүүлнэ.

13.8. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, Ерөнхий аудиторын орлогч чөлөөлөгдөх хүсэлтээ Улсын Их Хуралд гаргаж болно.

13.9. Албан үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй болон биеийн эрүүл мэндийн улмаас албан үүргээ гүйцэтгэх чадваргүй болсон тохиолдолд Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, Ерөнхий аудиторын орлогчийг Улсын Их Хурал үүрэгт ажлаас нь чөлөөлж болно.

13.10. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, Ерөнхий аудиторын орлогч гэмт хэрэгт сэжиглэгдсэн бол шүүхийн шийдвэр гарах хүртэл Улсын Их Хурал албан тушаалаас нь түдгэлзүүлэх ба гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдож, шүүхийн шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсон бол албан тушаалаас нь огцруулна.

13.11.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, Ерөнхий аудиторын орлогчийн цалин, зэрэг зиндааг Улсын Их Хурал тогтооно.

13.12. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, Ерөнхий аудиторын орлогчийг гэмт хэрэг үйлдэж байхад нь буюу хэргийн газарт гэмт үйлдлийнх нь нотлох баримттайгаар баривчилсан бол холбогдох албан тушаалтан энэ тухай Улсын Их Хурлын даргад хорин дөрвөн цагийн дотор мэдэгдэнэ. Үүнээс бусад тохиолдолд тэдгээрийг албадан саатуулах, цагдан хорих болон шүүхийн журмаар захиргааны шийтгэл оногдуулах, гэр, албан өрөө, биед нь үзлэг, нэгжлэг хийхийг хориглоно.

13.13. Улсын Их Хурал Монгол Улсын Ерөнхий аудитор, Ерөнхий аудиторын орлогч орон гарсан тохиолдолд 15 хоногийн дотор, Улсын Их Хурлын чуулганы чөлөө цагт дараагийн чуулган эхэлснээс хойш 15 хоногийн дотор тэдгээрийг нөхөн томилно.

14.1. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор батлагдсан төсөвтөө багтаан Ерөнхий аудиторын орлогчоос бусад ажилтныг ажилд авах, албан тушаал дэвшүүлэх, ажлаас чөлөөлөх эрхтэй.

14.2. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ гадны шинжээч, мэргэжилтнийг аудитын үйл ажиллагаанд татан оролцуулж, үйлчилгээ, зөвлөгөө авч болно.

14.3. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор төрийн аудитын байгууллагын боловсон хүчний удирдлагыг хэрэгжүүлэхдээ төрийн албаны нийтлэг хууль тогтоомжийн хүрээнд өөрийн онцлогт тохирсон тогтолцоог боловсруулж мөрдөнө.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

14.4. Төрийн аудитын байгууллагын ажилтнуудын цалин хөлс, урамшууллын тогтолцоо төрийн албаны тухай хууль тогтоомжийн хүрээнд өөрийн онцлогт тохирсон байх бөгөөд тэдгээрийн албан тушаалын цалингийн хэмжээг Улсын Их Хурал тогтооно.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан//Энэ хэсэгт 2010 оны 12 дугаар сарын 02-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

14.5. Төрийн аудитын байгууллагын ажилтан үүрэгт ажлаа үр нөлөөтэй гүйцэтгэх мэдлэг, ур чадварыг эзэмшсэн байна. Үүний тулд Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Үндэсний аудитын газрын ажилтнуудад зориулсан байнгын сургалтын хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлнэ.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

14.6.Төрийн аудитын байгууллагын ажилтан төрийн албаны тухай хууль тогтоомжид зааснаас гадна дор дурдсан нэмэгдэл баталгаагаар хангагдана:

14.6.1. аудит хийх бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж явахдаа хот, суурин газрын доторхи нийтийн тээврийн хэрэгсэл (таксинаас бусад)-ээр зорчсон тохиолдолд хувиас гарсан зардлыг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын баталсан журмын дагуу тухайн байгууллага нь нөхөн олгох;

14.6.2.аудит хийх бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж яваад хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсан бол хөдөлмөрийн чадвараа алдсаны тэтгэмж, албан тушаалын цалингийн зөрүүг хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсан хугацааны туршид, тахир дутуу болсон бол тахир дутуугийн тэтгэвэр, албан тушаалын цалингийн зөрүүг тахир дутуугийн тэтгэвэр авч байгаа хугацааны туршид тус тус авах;

14.6.3. аудит хийх бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхтэй нь холбогдуулан амь насыг нь хохироосон тохиолдолд түүний албан тушаалын гурван жилийн цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг хохирогчийн ар гэрт нь олгох.

14.7. Энэ зүйлийн 14.6.2, 14.6.3-т заасан тэтгэвэр, тэтгэмж болон албан тушаалын цалингийн зөрүү, буцалтгүй тусламжийг улсын төсвөөс олгож, уг хөрөнгийг гэм буруутай этгээдээр нөхөн төлүүлнэ.

14.8. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор өөрийн болон бусад ажилтны гэр бүл, төрөл садны хүнийг Үндэсний аудитын газарт ажилтнаар авч ажиллуулахыг хориглоно.

14.9.Төрийн аудитын байгууллагын алба хаагч албан тушаал эрхлэх хугацаандаа улс төрийн нам, хөдөлгөөний үйл ажиллагаанд аливаа хэлбэрээр оролцохыг хориглох бөгөөд хэрэв улс төрийн намын гишүүн байсан бол төрийн жинхэнэ албан тушаалд томилогдсон өдрөөс хойш 7 хоногийн дотор намын гишүүнээс түдгэлзэж, энэ тухайгаа байгууллагын удирдлага болон харьяалах намын байгууллагадаа албан ёсоор бичгээр мэдэгдэнэ.

/Энэ хэсгийг 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/ 

15.1. Үндэсний аудитын газар дараахь бүрэн эрхийг эдэлнэ:

15.1.1. Улсын Их Хурлаас бусад төрийн байгууллагуудын үйл ажиллагаанд санхүүжилтийн эх үүсвэрээс нь үл хамааран аудит хийх. Улсын Их Хурлын зөвхөн санхүүгийн тайланд аудит хийх бөгөөд хэрэв Улсын Их Хурлаас хүссэн тохиолдолд бусад үйл ажиллагаанд нь аудит хийх;

15.1.2. төсвөөс санхүүжилт авсан, төсвийн орлого бүрдүүлдэг байгууллага, аж ахуйн нэгж төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаанд аудит хийх;

/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

15.1.3. олон улсын байгууллага, гадаад орны санхүүжилтээр ажилладаг байгууллага, аж ахуйн нэгж, төсөл, хөтөлбөрийн үйл ажиллагаанд тэдний хүсэлтээр аудит хийх;

15.1.4. Засгийн газрын тусгай зориулалтын сан, төсвөөс олгосон санхүүгийн дэмжлэг, эргэж төлөгдөх нөхцөлөөр ашиглуулж байгаа төсвийн хөрөнгө болон олон улсын байгууллага, гадаад орны Засгийн газар, байгууллага, иргэдээс Монгол Улсын Засгийн газар, төсвийн байгууллагад олгосон зээл, тусламж, хандивын ашиглалт, зарцуулалт, үр дүнд аудит хийх;

/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

15.1.5. улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт, түүний үр дүнд аудит хийх;

15.1.6. тагнуулын байгууллага, зэвсэгт хүчин, цагдаагийн гүйцэтгэх албанд зориулсан төсвийн хөрөнгийн зарцуулалтад Монгол Улсын Ерөнхий аудитор болон Улсын Их Хурлаас итгэмжилсэн ажилтан аудит хийнэ.

15.1.7.Засгийн газрын жилийн эцсийн санхүүгийн нэгдсэн тайланд аудит хийх;

15.1.8. шаардлагатай тохиолдолд тодорхой асуудлаар аудит хийж, дүгнэлт гаргах;

15.1.9. улсын төсвийн төсөлд болон төсвийн хөрөнгийн үр ашгийг дээшлүүлэх, орлого нэмэгдүүлэх талаар санал боловсруулж Улсын Их Хуралд оруулах;

15.1.10. өөрийн ажлын зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны асуудлаар стандарт, дүрэм, журам, заавар батлах, аймаг, нийслэлийн аудитын газрыг мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангах;

15.1.11. өөрийн бүрэн эрхийн асуудлаар аймаг, нийслэлийн аудитын газраар аудит хийлгэх;

15.1.12. аудитын явцад илэрсэн төлбөр, зөрчлийг барагдуулах акт тавих, албан шаардлага өгөх, хууль тогтоомж, эрх зүйн хэм хэмжээ тогтоосон бусад шийдвэрийг боловсронгуй болгох саналыг холбогдох байгууллагад тавих;

15.1.13. төрийн албан хаагч хуулиар хориглосон үйл ажиллагаа явуулсан, албан үүргээ биелүүлээгүй, албан тушаалын бүрэн эрхээ хэтрүүлсэн нь аудитын явцад илэрвэл түүнд хууль тогтоомжид заасны дагуу сахилгын шийтгэл ногдуулах асуудлыг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд тавих. Эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан уг асуудлыг зохих журмын дагуу хэрхэн шийдвэрлэсэн тухайгаа Үндэсний аудитын газарт ажлын 10 хоногийн дотор мэдэгдэнэ;

15.1.14.төрийн болон орон нутгийн өмчийн ашиглалт, зарцуулалтад аудит хийж дүгнэлт гаргаж болох.

15.1.15.сонгууль зохион байгуулахтай холбогдсон улсын төсвөөс санхүүжүүлсэн зардлын гүйцэтгэлд, түүнчлэн нам, эвсэл, нэр дэвшигчийн сонгуулийн зардлын санхүүжилт, түүний гүйцэтгэлд аудит хийж, дүгнэлт гаргах;

/Энэ заалтыг 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

15.1.16.Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуулийн жилийн өмнөх нэг жилийн хугацаанд тухайн сонгуульд оролцох улс төрийн нам, сонгуулийн эвсэлд нэгдэн орсон намуудад иргэд, хуулийн этгээдээс өгсөн хандивын тайланг хянан баталгаажуулах;

/Энэ заалтыг 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

15.1.17.Улсын Их Хурлын ээлжит сонгуульд оролцохоо илэрхийлж бүртгүүлсэн улс төрийн нам, намуудын сонгуулийн эвслийн сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрт орсон санхүүгийн тодорхой эх үүсвэр шаардсан арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардлын дүн нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан төсвийн тусгай шаардлагад нийцэж байгаа эсэх талаар дүгнэлт гаргах;

/Энэ заалтыг 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

15.1.18. хууль тогтоомжид заасан бусад бүрэн эрх.

/Энэ заалтын дугаарт 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

15.2.Аймаг, нийслэлийн аудитын газар дараахь бүрэн эрх эдэлнэ:

15.2.1. орон нутгийн захиргааны болон төсвийн байгууллагуудын үйл ажиллагааны үр дүн, санхүүгийн тайланд аудит хийх;

/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан/

15.2.2. орон нутгийн төсвөөс санхүүжилт авсан, төсвийн орлого бүрдүүлдэг байгууллага, аж ахуйн нэгж орон нутгийн өмчит болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаанд аудит хийх;

/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

15.2.3. орон нутгийн төсвийн жилийн эцсийн санхүүгийн нэгдсэн тайланд аудит хийж дүгнэлт гаргах;

15.2.4. орон нутгийн төсвийн төсөлд болон төсвийн хөрөнгийн үр ашгийг дээшлүүлэх, орлого нэмэгдүүлэх талаар санал боловсруулж аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд оруулах;

15.2.5. энэ хуулийн 15.1.3, 15.1.4, 15.1.5, 15.1.8, 15.1.12, 15.1.13, 15.1.14, 15.1.15, 15.1.16, 16.1-д болон хууль тогтоомжид заасан бусад бүрэн эрх.

/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмэлт орсон//Энэ заалтад 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

15.3.Төрийн аудитын төв, орон нутгийн байгууллагаас төсвийн байгууллага, түүнчлэн төрийн болон орон нутгийн өмчит буюу тэдгээр өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгж, байгууллагын өмчийн ашиглалт, зарцуулалтад аудит хийх явцад гэмт хэргийн шинжтэй нөхцөл байдал илэрвэл энэ тухай эрх бүхий байгууллагад мэдэгдэж холбогдох баримт бичгийг шилжүүлэн шалгуулна.

/Энэ хэсгийг 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

15.4.Эрх бүхий байгууллага энэ хуулийн 15.3-т заасны дагуу шилжүүлсэн хэргийн талаар гаргасан шийдвэрээ холбогдох хуульд заасан хугацаанд төрийн аудитын байгууллагад мэдэгдэнэ.

/Энэ хэсгийг 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/

15.5.Үндэсний аудитын газар энэ хуулийн 15.1.17-д заасан дүгнэлтийн нэг хувийг уг дүгнэлтийг гаргаснаас хойш хоёр хоногийн дотор Сонгуулийн ерөнхий хороонд хүргүүлэх бөгөөд уг дүгнэлтэд улс төрийн нам, намуудын сонгуулийн эвслээс дүгнэлт гаргуулахаар ирүүлсэн сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрийн хуулбарыг хавсаргана.

/Энэ хэсгийг 2011 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмсэн/ 

16.1. Үндэсний аудитын газар аудитын хэтийн болон жилийн төлөвлөгөө боловсруулж ажиллана.

16.2. Үндэсний аудитын газар аудитын хэтийн болон жилийн төлөвлөгөө боловсруулахдаа дараахь зүйлийг харгалзан үзнэ:

16.2.1. Улсын Их Хурал, түүний Байнгын хороодоос ирүүлсэн санал;

16.2.2. дотоод, гадаадын бусад байгууллагын санал;

16.2.3. дотоод хяналтын байгууллагаас хийсэн болон хийхээр төлөвлөсөн аудит;

16.2.4. олон улсын байгууллагаас хийсэн болон хийхээр төлөвлөсөн аудит;

16.2.5. явцын дунд гарч болох гэнэтийн шаардлага.

17.1. Үндэсний аудитын газар аудитын ажлын болон тайлагнах стандарт баталж төрийн аудитын байгууллагын болон дотоод хяналтын ажилтан, төрийн аудитын байгууллагын нэрийн өмнөөс аудит хийж буй мэргэжлийн аудитороор мөрдүүлнэ. Энэ стандарт нь аудитын нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зарчим, стандарт, тухайлбал, Хяналт шалгалтын дээд байгууллагуудын олон улсын байгууллага, Нягтлан бодогчдын олон улсын холбооны стандартад нийцсэн байна.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/ 

18.1.Засгийн газар болон бусад байгууллагууд жилийн эцсийн санхүүгийн тайлангаа нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартын дагуу гаргаж Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулиар тогтоосон хугацаанд төрийн аудитын байгууллагад ирүүлнэ.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан//Энэ хэсэгт 2011 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн хуулиар “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай” гэснийг “Төсвийн тухай” гэж өөрчлөлт оруулсан бөгөөд үүнийг 2013 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө/

18.2. Төрийн аудитын байгууллага Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулиар тогтоосон хугацаанд санхүүгийн тайланд аудит хийж дүгнэлт гарган төсвийн ерөнхийлөн захирагчид, дүгнэлтийн хувийг шаардлагатай гэж үзвэл санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв, орон нутгийн байгууллагад тус тус хүргүүлнэ.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан//Энэ хэсэгт 2011 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн хуулиар “Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай” гэснийг “Төсвийн тухай” гэж өөрчлөлт оруулсан бөгөөд үүнийг 2013 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө/

18.3. Төрийн аудитын байгууллага дотоодын болон хөндлөнгийн аудитын бусад байгууллагын хийсэн аудитыг Аудитын олон улсын ба үндэсний стандартын дагуу үнэн зөв, алдаа мадаггүй хийгдсэн гэж үзвэл түүнд тулгуурлан дүгнэлтээ гаргаж болно.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

18.4. Монгол Улсын Ерөнхий аудитор нягтлан бодох бүртгэлийн хөтлөлт, дотоод хяналт сайтай нь удаа дараагийн аудитаар нотлогдсон байгууллагын санхүүгийн тайланд жил бүр аудит хийх шаардлагагүй гэж үзэж болох бөгөөд энэ тухай Улсын Их Хурал, холбогдох бусад байгууллагад зөвлөх эрхтэй.

18.5. Төрийн аудитын байгууллага санхүүгийн тайланд аудит хийх чиг үүргээ аудитын бусад байгууллагаар гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгүүлж болох ба ийнхүү гүйцэтгүүлсэн аудитын ажлын чанарыг Үндэсний аудитын газар Улсын Их Хурлын өмнө, аймаг, нийслэлийн аудитын газар аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын өмнө хариуцна. Гэрээгээр аудит хийлгэх журмыг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор батална.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

18.6. Төрийн аудитын байгууллага санхүүгийн тайлангийн аудит хийхэд гарсан шууд ба шууд бус зардлыг нөхөх үүднээс аудит хийлгэсэн байгууллагаас аудитын үйлчилгээний төлбөр авч болно. Аудитын үйлчилгээний төлбөрийн хэмжээ, жишгийг Yндэсний аудитын газрын саналыг үндэслэн санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага жил бүр тогтоож, байгууллагуудын төсөвт тусгаж байна. Төрийн аудитын байгууллагын хийсэн аудитын төлбөрийн орлогыг улсын төсөвт оруулах ба гэрээгээр хийлгэсэн аудитын төлбөрийг тухайн аудитын байгууллагад төлнө.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

18.7. Санхүүгийн тайланд аудит хийх журмыг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор батална.

19.1. Төрийн аудитын байгууллага өөрийн бүрэн эрхийн хүрээнд хамрагдах аливаа байгууллага, хөтөлбөрт гүйцэтгэлийн аудит хийж болно.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

19.2. Төрийн аудитын байгууллага аудитын зорилт, хамрах хүрээний талаар аудит хийлгэх байгууллагад аудит эхлэхээс өмнө мэдэгдэнэ.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

19.3.Аудит дуусаж, тайлангийн төсөл бэлэн болсны дараа төрийн аудитын байгууллага дараахь арга хэмжээ авна:

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

19.3.1. аудит хийлгэсэн байгууллагад тайлангийн төслийг өгч ажлын 10 хоногийн дотор саналаа өгөхийг хүсэх;

19.3.2. аудит хийлгэсэн байгууллагаас ирүүлсэн саналыг судлан үндэслэлтэй гэж үзвэл тайланд засвар оруулах, үндэслэлгүй гэж үзвэл өөрийн дүгнэлтийг нэмэлт нотлох зүйлээр бататгах арга хэмжээ авах;

19.3.3. тайлангийн эцсийн хувилбарыг Улсын Их Хурал, аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, аудит хийлгэсэн байгууллага болон холбогдох бусад байгууллага, албан тушаалтанд хүргүүлэх.

/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар нэмэлт орсон/

19.4.Гүйцэтгэлийн аудит хийх журмыг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор батална.

20.1.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Үндэсний аудитын газрын чиг үүрэгтэй холбоотой аливаа асуудлаар мэдээлэл, илтгэл, тайлан бэлтгэж холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд өгч болно.

20.2.Монгол Улсын Ерөнхий аудитор улс орны эрх ашгийн төлөө гэж үзсэн аливаа асуудлаар санал, зөвлөмж бэлтгэж Улсын Их Хурал, түүний Байнгын хороо, холбогдох бусад байгууллага, албан тушаалтанд танилцуулж болно.

21.1. Төрийн аудитын байгууллага, түүний ажилтнууд бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд шаардагдах аливаа мэдээллийг бүрэн хэмжээгээр, чөлөөтэй, шуурхай авах эрхтэй. Энэ хуулийн 15.1-д заасан байгууллага, албан тушаалтан төрийн аудитын байгууллагаас шаардсан мэдээллийг хугацаанд нь саадгүй гаргаж өгөх үүрэгтэй.

/Энэ заалтад 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

21.2. Төрийн аудитын байгууллагын ажилтнууд аудитын ажилд шаардлагатай мэдээ, судалгаа, тайлбар, тодорхойлолт, холбогдох бусад баримт бичгийг шалгагдагч байгууллага, албан тушаалтнаас үнэ төлбөргүй гаргуулж авах эрхтэй.

22.1. Төрийн аудитын байгууллага аудит хийх явцад олж авсан төрийн болон байгууллага, хувь хүний нууцад хамаарах мэдээллийг уг мэдээллийг өгсөн байгууллагынхтай нь ижил түвшинд нууцалж хамгаална.

22.2.Нууц гэдгээр халхавчлан зөрчил дутагдлыг нуун дарагдуулах нь улс орны эрх ашигт харш гэж Монгол Улсын Ерөнхий аудитор үзвэл уг мэдээллийг авах эрхтэй байгууллага, албан тушаалтанд нь танилцуулж, холбогдох арга хэмжээ авахыг санал болгож болно.

22.3.Нууц мэдээллийг зохих зөвшөөрөлгүй задруулсан буюу ашигласан төрийн аудитын байгууллагын ажилтанд уг мэдээллийг өгсөн байгууллагын ажилтантай адил арга хэмжээ авна.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/ 

23.1. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол төрийн аудитын байгууллага гүйцэтгэлийн аудитын болон бусад тайланг хэвлэн нийтлэх буюу бусад арга замаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, олон нийтэд түгээж болно.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/ 

24.1. Төрийн аудитын байгууллага өөрийн хийсэн аудитын тайлангийн жагсаалтыг улирал тутам гаргаж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр болон цахим сүлжээгээр мэдээлнэ.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/ 

25.1. Төрийн аудитын байгууллага хүсэлт ирүүлсэн хүмүүст төрийн болон байгууллага, хувь хүний нууцад хамаарах мэдээлэл агуулснаас бусад аудитын тайланг хэвлэмэл эхээр нь буюу хувилж өгнө.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

25.2. Төрийн аудитын байгууллага аудитын тайланг хэвлэн нийтлэх, хувилж олшруулахад зарцуулсан зардлыг нөхөх зорилгоор төлбөр авч болно.

/Энэ хэсэгт 2006 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/ 

26.1. Үндэсний аудитын газар үйл ажиллагаагаа жил бүр Улсын Их Хуралд тайлагнана. Үндэсний аудитын газрын жилийн тайланд тухайн жилийн бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтийн тайлан болон санхүүгийн тайлан тусгагдана.

27.1.Үндэсний аудитын газрын жилийн эцсийн санхүүгийн тайланг Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн 63.1-д заасны дагуу томилогдсон аудитор шалгаж, дүнг Улсын Их Хурлын холбогдох Байнгын хороонд танилцуулна.

27.1.Төрийн аудитын төв байгууллагын жилийн эцсийн санхүүгийн тайланг тухай бүр сонгон шалгаруулж, Улсын Их Хурлын даргын томилсон хараат бус мэргэжлийн аудитор шалгаж, дүнг Улсын Их Хурлын холбогдох Байнгын хороонд танилцуулна.

/Энэ хэсгийг 2011 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан бөгөөд үүнийг 2013 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө/

27.2.Томилогдсон аудитор Үндэсний аудитын газрын баталсан стандарт, журмын дагуу аудит хийнэ. Томилогдсон аудитор аудит хийх хугацаандаа мэдээлэл цуглуулах талаар Үндэсний аудитын газрын ажилтны бүрэн эрхийг нэгэн адил эдэлнэ.

27.3.Томилогдсон аудитор Үндэсний аудитын газрын үйл ажиллагаанд ямар нэгэн хэлбэрээр нөлөөлж болохгүй.

28.1. Төрийн аудитын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн гэм буруутай этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол дор дурдсан захиргааны шийтгэлийг шүүгч ногдуулна:

28.1.1.холбогдох материалыг хуулиар тогтоосон хугацаанд ирүүлээгүй, тавьсан шаардлагыг хугацаанд нь биелүүлээгүй албан тушаалтныг 10000-20000 хүртэл төгрөгөөр торгох;

28.1.2.төрийн аудитын үйл ажиллагаанд саад учруулсан, аудит хийх үнэн зөв дүгнэлт гаргахад сөргөөр нөлөөлсөн буюу нөлөөлөхийг оролдсон албан тушаалтныг 30000-60000 хүртэл төгрөгөөр торгох;

28.1.3.аудит хийлгэхээс зайлсхийсэн, шаардлагатай мэдээлэл, баримт материалыг гаргаж өгөхөөс үндэслэлгүй татгалзсан, санаатайгаар гэмтээж устгасан, хуурамч бичиг баримт гаргаж өгсөн албан тушаалтныг 40000-60000 хүртэл төгрөгөөр торгох.

/Дээрхи 28 дугаар зүйлийг 2003 оны 1 дүгээр сарын 10-ны өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан/ 

29.1. Энэ хуулийг 2003 оны 1 дүгээр сарын 3-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.