Төрийн аудитын байгууллагын 2012 оны жилийн эцсийн статистик мэдээг нэгтгэж, дүгнэсэн тухай

МУ-ын Ерөнхий аудиторын 64 дүгээр тушаалаар ’’Төрийн аудитын байгууллагын үйл ажиллагаанд дотоод аудит, мониторинг хийх журам’’-ын5 дугаар бүлэг болон холбогдох хавсралтуудыг шинэчлэн батлуулж, батлагдсан 7 маягт, зааврын дагуу төрийн аудитын төв байгууллагын нэгж, аймаг, нийслэлийн аудитын газруудын 2012 оны үйл ажиллагааны үр дүнгийн статистик мэдээллийг нэгтгэж, дүнг танилцуулж байна.

Орон нутгийн аудитын байгууллагууд эхний хагас жилийн болон жилийн эцсийн статистик мэдээг цаасаар болон электрон шуудангаар тогтоосон хугацаанд бүрэн ирүүлж байгаа боловч харилцан зөрүүтэй, алдаатай тоо мэдээллийг ирүүлсээр байна. Тухайлбал, Баян-өлгий, Говь-Алтай, Говьсүмбэр, Дархан-Уул, Дорноговь, Дундговь, Завхан, Орхон, Өмнөговь, Сэлэнгэ, Төв, Ховд, Хөвсгөл аймгийн аудитын газрууд дунджаар 6 алдаа, зөрүүтэй мэдээлэл ирүүлснийг хянаж, зохих ёсоор залрууллаа.

1. Гүйцэтгэлийн аудит:

Төрийн аудитын төв, орон нутгийн байгууллагын хэмжээгээр 2012 онд гүйцэтгэлийн аудит 305-ыг хийхээр төлөвлөснөөс 307-г гүйцэтгэсэн буюу төлөвлөгөө 100.6 хувиар биелж, төлөвлөгөөнд тусгагдаагүй 6 аудит хийжээ.

Гүйцэтгэлийн аудитаар 2012 онд бүгд 6095 байгууллагын үйл ажиллагааг хамруулсны дотор улс, орон нутгийн төсвийн 2638 байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит 164 компани, 413 төсөл, хөтөлбөр, хувийн хэвшлийн 2880 аж ахуйн нэгж байна. Энэ нь урьд оныхоос хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжийн тоо 2,5 дахин, төсөл хөтөлбөрийн тоо 3,2 дахин өсжээ.

ТАБ-ын хэмжээгээр авч үзэхэд 2012 онд төлөвлөж, гүйцэтгэсэн аудитын тоо өнгөрсөн онтой харьцуулахад 14,2 хувиар буюу 51-ээр цөөн, сүүлийн дөрвөн жилийн дундажтай харьцуулахад 32,2 хувиар буурч, энэ онд аудитад хамрагдсан байгууллага, нэгжийн тоо 28,7 хувиар өссөн нь хамарсан асуудлын цар хүрээ өргөжиж улс, орон нутгийн чанартай нийтлэг асуудлыг хөндсөн асуудалд аудитын сэдвийн 61,6 хувийг чиглүүлж байгаа нь нөлөөлж байна.

Өнгөрсөн онд Дорнод, Баянхонгор, Завхан, Говь-Алтай, Баян-Өлгий, Ховд аймгийн аудитын газрууд 20-38 гүйцэтгэлийн аудит хийсэн нь орон нутгийн аудитын байгууллагуудын дундажтай харьцуулахад 6-24-өөр олон, Орхон, Говьсүмбэр, Хэнтий аймгийн аудитын газрууд 3-5 аудит хийсэн нь дунджаас 9-11-ээр цөөн байна.

Гүйцэтгэлийн аудитын өмнөх оноос шилжиж ирсэн болон тайлант онд нийт 2583 зөвлөмжийн 69,1 хувь буюу 1786-г хэрэгжүүлсний 10,2 хувь нь арвилан хэмнэх, 17,9 хувь нь үр ашгийг дээшлүүлэх, 23,1 хувь нь үр нөлөөг сайжруулахад чиглэгджээ. 2012 онд өгсөн зөвлөмжийн 66,5 хувийг биелүүлсэн нь зөвлөмжийн хэрэгжилтийг тооцох хугацаа болоогүй нь нөлөөлжээ.

Гүйцэтгэлийн аудитаар өгсөн нийт 688,9 тэрбум төгрөгийн акт, албан шаардлагын 82,9 хувийг нь хэрэгжүүлж улс, орон нутгийн төсөвт 39,3 тэрбум төгрөг оруулжээ.

1. Санхүүгийн тайлангийн аудит:

ТАБ-ын хэмжээнд 2012 онд Төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын нэгтгэсэн болон улсын төсвийн байгууллагын орон нутгийн түвшинд нэгтгэсэн, улс, орон нутгийн төсвийн байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит хуулийн этгээдийн 3771 санхүүгийн тайланд аудит хийсний 75.4 хувийг нь төрийн аудитын төв, орон нутгийн байгууллага, үлдэх 24,6 хувийг Улаанбаатар хот болон аймгууд дахь хувийн хэвшлийн аудитын компаниудаар гэрээгээр хийлгүүлжээ.

Санхүүгийн тайлангийн аудитын тоо сүүлийн 3 жилийн дунджаас 26.2 хувиар, үүний дотор төрийн аудитын байгууллагын хийсэн санхүүгийн тайлангийн аудитын тоо 26.4 хувиар, гэрээгээр хийлгэсэн аудитын тоо 25.7 хувиар тус тус нэмэгдсэн нь аймаг, нийслэлийн аудитын газрууд гэрээгээр хийлгэх аудитын журмыг мөрдөж хэвшүүлсэн, орон нутагт байршилтай улсын төсвийн байгууллага, төрийн өмчит хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаанд ҮАГ-ын нэрийн өмнөөс аудит хийж байх эрхийг аймаг, нийслэлийн аудитын газруудад олгосон, аудитын газруудын бүтэц өөрчлөгдөж, ажиллагсдын тоо 13.9 хувиар өссөн нь нөлөөлжээ.

            Төрийн аудитын байгууллага санхүүгийн тайлангийн аудитаар нийт 2675,4 тэрбум төгрөгийн зөрчил илрүүлж, илрүүлсэн зөрчлийн 15,5 хувь болох 416,0 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг санхүүгийн тайланд залруулж тусгуулж, мөн аудитаар илрүүлсэн алдаа зөрчил үнийн дүнгээр урьд оны мөн үеийнхээс 2,0 дахин буурчээ.

Санхүүгийн тайлангийн аудитаар өгсөн санал дүгнэлтийн 80,5 хувийг зөрчилгүй, 17,2 хувийг хязгаарлалттай, 1,5 хувийг сөрөг санал дүгнэлт эзэлж, харин 0,8 хувьд нь дүгнэлт гаргахаас татгалзжээ. Өнгөрсөн онтой харьцуулахад зөрчилгүй санал дүгнэлтийн эзлэх хувь 5,5 хувиар өсч, хязгаарлалттай санал дүгнэлтийн хувь 9,3 хувиар, сөрөг санал дүгнэлтийн тоо хувиар 51,6 буурчээ.

                  САНХҮҮГИЙН АУДИТЫН САНАЛ, ДҮГНЭЛТ

1. Бусад аудит:

2012 онд нийт 1055.5 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үнэлгээ бүхий 156 эрсдлийн болон нийцлийн аудит гүйцэтгэжээ. Аудитад 657 аж ахуйн нэгж, байгууллагыг хамруулсны 72.1 хувийг нь төсвийн байгуулага, 17,8 хувийг нь хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгж эзэлж байгаа бөгөөд аудитаар 220,5 тэрбум төгрөгийн алдаа зөрчил илрүүлжээ. Увс, Нийслэл, Төв аймгийн аудитын газрууд хамгийн олон 12-47 эрсдлийн болон нийцлийн аудит хийжээ.

1. Аудитын үр өгөөж:

Тайлант хугацаанд нийт 3864 санхүүгийн болон санхүүгийн бус үр өгөөжийг бүртгэж, бүртгэсэн санхүүгийн үр өгөөжийн мөнгөн дүнгийн үнэлгээ 384,1 тэрбум төгрөг болжээ.

Гүйцэтгэлийн аудит, санхүүгийн тайлангийн болон бусад аудит, судалгаа шинжилгээний ажлын үр дүнгээр 384,1 тэрбум төгрөгийн үр өгөөж бүртгэж, 261,6 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үр өгөөжийг тооцоолж 255,4 тэрбум төгрөг буюу 97,6 хувийг нь харилцагч байгууллагаар хүлээн зөвшөөрүүлсэн нь урьд оныхоос 106.6 тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ.

            Төрийн аудитын байгууллага улсын төсвөөс авсан нэг төгрөгийн санхүүжилтийн хариуд 44,80 төгрөгийн үр өгөөжийг харилцагч байгууллагаар хүлээн зөвшөөрүүлсэн нь урьд оныхоос 15,3 хувиар өсжээ.  

            Аймаг, нийслэлийн аудитын газрууд нийтдээ172,4 тэрбум төгрөгийн 2378 санхүүгийн үр өгөөж тооцоолсноос 166,2 тэрбум төгрөгийн 2332 үр өгөөжийг холбогдох байгууллагаар хүлээн зөвшөөрүүлжээ. Аймаг, нийслэлийн аудитын газруудын төсвийн гүйцэтгэлийн нийт дүн 4414,0 сая төгрөгтэй харьцуулбал орон нутгийн дундаж үр өгөөж 37,65 төгрөг гарч байна. Үүний дотроос, Нийслэлийн аудитын газар 94,6 тэрбум төгрөгийн 270 санхүүгийн үр өгөөж тооцсоноо 94,4 хувийг хүлээн зөвшөөрүүлж санхүүжилтын 1 төгрөгт ногдох үр өгөөжийг 119,36 төгрөгт хүргэсэн нь салбарын хамгийн өндөр үзүүлэлт болж байна. Увс аймгийн аудитын газар 12,1 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үр өгөөж бий болгож, санхүүжилтийн 1 төгрөгт ногдох үр өгөөжийг 62,65 төгрөг, Говь-Алтай аймгийн аудитын газар 10,7 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үр өгөөж бий болгож, санхүүжилтийн 1 төгрөгт ногдох үр өгөөжийг 48,57 төгрөг, Хэнтий аймгийн аудитын газар 5,5 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үр өгөөж бий болгож, санхүүжилтийн 1 төгрөгт ногдох үр өгөөжийг 34,17 төгрөг, Ховд аймгийн аудитын газар 6,3 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн үр өгөөж бий болгож, санхүүжилтийн 1 төгрөгт ногдох үр өгөөжийг 34,19 төгрөгт тус тус хүргэсэн нь бусдаасаа харьцангуй өндөр байна.    

            Тайлант хугацаанд бий болгосон үр өгөөжийг өнгөрсөн оны дундаж түвшин болох 38,86 төгрөгтэй харьцуулбал Говь-Алтай, Нийслэлийн аудитын газруудынх 9,71-80,50 төгрөгөөр дээгүүр бусад аудитын газруудынх доогуур байна. Өмнөговь, Дорнод, Өвөрхангай аймгийн аудитын газрууд 1,94-7,41 төгрөгийн үр өгөөж бий болгосон нь хамгийн бага байна.

1. Аудитын үр дүн:

     а.Зөвлөмж:

Тайлант онд гүйцэтгэлийн болон санхүүгийн тайлангийн аудитаар 8089 аудитын зөвлөмж өгөгдсөн ба өмнөх оноос шилжиж ирсэн 1468 зөвлөмжийг оруулаад нийт зөвлөмжийн 81,7% буюу 7806-г хэрэгжүүлээд байна. Үлдэх 18,3% буюу 1751 хэрэгжих шатандаа болон хугацаа болоогүй шалтгаанаар 2013 онд шилжихэд Дорноговь, Нийслэл, Гүйцэтгэлийн болон Санхүүгийн аудитын газруудад 143-437 зөвлөмж дараа онд шилжиж байгаа нь нөлөөлжээ.

2012 онд шинээр өгсөн зөвлөмжийн 76,7 хувь болох 6208 зөвлөмжийг хэрэгжүүлсний 20,1 хувь нь гүйцэтгэлийн аудитаар өгсөн зөвлөмж байна.  

            Тайлант хугацаанд хэрэгжүүлсэн зөвлөмжийн 34,4 хувь нь дотоод хяналтыг сайжруулах, 13,5 хувь нь үр ашгийг дээшлүүлэх, 7,9 хувь нь арвилан хэмнэх, 18,3 хувь нь үр нөлөөг сайжруулахад чиглэгджээ.

ТӨРИЙН АУДИТЫН БАЙГУУЛЛАГЫН 2012 ОНД ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН ЗӨВЛӨМЖ /хувь/

            Гүйцэтгэлийн болон санхүүгийн тайлангийн аудитад хамрагдсан байгууллагын 46,0-81,8 хувийг улс, орон нутгийн төсвийн байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит аж ахуйн нэгж эзэлж байгаа нь дээрхи байгууллагуудад төсөв, хөрөнгийн зарцуулалт, хадгалалт, хамгаалалт, бүртгэл хөтлөлтөд тавих дотоод хяналт болон зөвлөмжийн чанар үр нөлөөг сайжруулах шаардлагатай байна.

     б. Акт, албан шаардлага:

Төрийн аудитын байгууллагын хэмжээнд нийтдээ 3792 акт, албан шаардлагаар 1324,2 тэрбум төгрөгийн төлбөр ногдуулжээ.

Төрийн аудитын байгууллага тайланд онд 83,2 тэрбум төгрөгийн 2515 төлбөрийн акт (70,5 тэрбум төгрөгийн 2032 төлбөрийн актыг шинээр тогтоосон ба өмнөх оноос 12,7 тэрбум төгрөгийн 483 төлбөрийн акт шилжиж ирсэн) барагдуулах ёстойгоос 39,4 хувь буюу 32,8 тэрбум төгрөгийн 2018 актыг бүрэн барагдуулж, үлдэх 60,6 тэрбум төгрөгийн 497 төлбөрийн акт дараа онд шилжиж байна.Үүнд: Сүхбаатар, Орхон, Нийслэлийн аудитын газар, ҮАГ-ын Гүйцэтгэлийн болон Санхүүгийн аудитын газар 221,0-47456,9 сая төгрөгийн актыг хугацаа болоогүй, хэрэгжих шатандаа, хугацаа хэтэрсэн шалтгаанаар дараа онд шилжүүлсэн нь нөлөөлжээ.

Өнгөрсөн онд 70,5 тэрбум төгрөгийн акт тогтоосны 33,9 хувийг барагдуулж төсөвт 23,0 тэрбум төгрөг төвлөрүүлжээ.

Баян-Өлгий, Булган, Өмнөговь аймгийн аудитын газрууд 66,2-372,8 сая төгрөгийн тайлант онд тавьсан актаа бүрэн барагдуулжээ.

Тайлант хугацаанд 1253,7 тэрбум төгрөгийн зөрчил, дутагдлыг арилгуулахаар 1760 албан шаардлагыг холбогдох албан тушаалтнуудад хүргүүлж, урьд оноос шилжиж ирсэн 1255,1 тэрбум төгрөгийн албан шаардлага нэмэгдээд нийт 1876,4 тэрбум төгрөгийн зөрчил, дутагдалтай холбогдох 1733 албан шаардлагыг барагдуулжээ.

Аймаг, нийслэлийн аудитын газрууд өнгөрсөн жил 623,2 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгуулахаар 1692 албан шаардлага өгсөн бөгөөд өнгөрсөн оноос шилжиж ирсэн албан шаардлагыг оролцуулбал 539,9 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгуулах 1651 албан шаардлагыг хэрэгжүүлжээ.

Баянхонгор, Баян-Өлгий, Булган, Говь-Алтай, Дорнод, Завхан, Ховд аймгийн аудитын газрууд албан шаардлагыг бүрэн барагдуулжээ.

Улс, орон нутгийн төсөвт төлбөрийн акт, албан шаардлагаар 89,9 тэрбум төгрөг төвлөрүүлсэн нь урьд оныхоос 50,7 хувиар буюу 30,3 тэрбум төгрөгөөр нэмэгджээ.

Аудитаар албан тушаалтанд хариуцлага тооцуулах 610 саналыг холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд өгснөөс 77,7 хувь нь бүрэн хэрэгжиж, 6,4 хувь нь хугацаа болоогүй, 15,9 хувь нь хэрэгжээгүй байна.

Өмнөх онд шийдвэрлэгдээгүй 23 асуудал нэмэгдээд нийтдээ 88 асуудлыг хууль хяналтын байгууллагад шилжүүлсний 41 нь буюу 46,6 хувь нь хяналтын шатандаа, 31 нь буюу 35,2 хувь нь бүрэн хэрэгжиж, 16 нь буюу 18,2 хувийг хэрэгсэхгүй болгожээ.

Баян-Өлгий, Төв, Хөвсгөл, Нийслэл, Говь-Алтай аймгийн аудитын газрууд 63-110 албан тушаалтанд хариуцлага тооцуулах санал өгсөн нь хамгийн олон байгаа бөгөөд ихэнхийг нь шийдвэрлүүлсэн байна.

Завхан, Дорноговь, Булган аймгийн аудитын газар 9-13 асуудал шалгуулахаар хуулийн байгууллагад шилжүүлж 47,0 хувь нь хяналтын шатандаа байна.

1. Төсвийн төсөлд боловсруулсан санал:

Төрийн аудитын тухай хуулиар олгогдсон бүрэн эрхийн дагуу төрийн аудитын байгууллага улс, орон нутгийн төсвийн төсөлд 46,5 тэрбум төгрөгөөр орлого нэмэгдүүлэх 96 санал, 76,3 тэрбум төгрөгөөр үр ашиг дээшлүүлэх, зардал хорогдуулах 90 санал боловсруулсан байх бөгөөд тэдгээрээс орлого нэмэгдүүлэх саналын 73,5 хувь, үр ашиг дээшлүүлэх, зардал хорогдуулах саналын 5,7 хувь нь дэмжигдэж холбогдох төсөвт тусгагджээ.

Аймаг, нийслэлийн аудитын газрууд орон нутгийн төсвийн төсөлд бүгд 19,0 тэрбум төгрөгөөр орлого нэмэгдүүлэх 90санал, бүгд 15,3 тэрбум төгрөгөөр зардал хорогдуулах 87 санал боловсруулж холбогдох хурлын байгууллагад өргөн барьсан бөгөөд боловсруулсан саналаас 8,7 тэрбум төгрөгөөр орлого нэмэгдүүлэх 58 санал, 4,3 тэрбум төгрөгөөр зардал хорогдуулах 68 саналыг бүрэн хэрэгжүүлжээ.  

Баянхонгор, Баян-Өлгий, Говь–Алтай, Говьсүмбэр, Дархан-Уул, Дорнод, Завхан, Сэлэнгэ, Ховд, Хэнтий аймгийн аудитын газруудын төсвийн төсөл болон төсвийн хөрөнгийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр өгсөн орлого нэмэгдүүлэх санал, Баян-Өлгий, Говьсүмбэр, Дорнод, Сэлэнгэ, Ховд, Хөвсгөл, Хэнтий аймгийн газруудын зардал хорогдуулах санал бүрэн дэмжигджээ.

1. Аудитын бус үйл ажиллагаа

Төрийн аудитын байгууллагын үйл ажиллагааны талаар радио, телевиз, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр 328 удаа мэдээлэл, сурталчилгаа хийж, ярилцлага өгсний гадна 1673 сонирхогч хувь хүн, байгууллагад аудитын тайлангийн талаар мэдээлэл гаргаж өгсөн нь төв, орон нутгийн аудитын байгууллагуудын хэмжээнд гүйцэтгэсэн аудит, хийсэн ажил, үйл ажиллагааны үр дүнгээ мэдээллийн хэрэгслийг ашиглан сурталчлах ажлаа амжилттай зохион байгуулжээ.

Төрийн аудитын үйл ажиллагаатай холбоотой 198 мэдээлэл, хүсэлт хүлээн авсны 196 буюу 99,0 %-ийг хугацаанд нь шийдвэрлэсэн ба үлдэх 2 нь хугацаа болоогүй байна. Ирүүлсэн хүсэлт, мэдээллийн 5,0 % нь төрийн аудитын байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотой, 25,7 % нь аудит хийх эрсдэлтэй асуудлыг, үлдэх нь 66,2 хувь нь бусад сэдвийг хөнджээ.

Төрийн аудитын байгууллага батлагдсан орон тоог бүрэн ашиглаж байгаа бөгөөд нийт ажиллагсдын 79,9 хувь орон нутгийн аудитын байгууллагад ногдож, аймаг, нийслэлийн нэг аудитын газарт дунджаар 12хүн ажиллажээ.

Нийт ажиллагсдын тоо өнгөрсөн оныхоос 13,9 хувиар өсч, 26,8 хувь нь магистр, 51,9 хувь нь мэргэшсэн нягтлан бодогч, 73,5 хувь нь нягтлан бодогч, эдийн засагч мэргэжилтэй хүмүүс байна.

Ажиллагсдын 18,6 хувь ахлах аудиторууд, 52,2 хувь нь аудитор, шинжээчид ажиллаж байгаа бөгөөд урьд оныхоос аудитор, шинжээчдийн тоо 2,9 хувиар өсжээ.

            Төрийн аудитын байгууллагын мэргэжлийн тасралтгүй сургалтын хөтөлбөрийн хүрээнд төрийн аудитын төв байгууллагын нэгж, аймаг, нийслэлийн аудитын газрууд гадаад болон дотоодын 273 сургалтанд 1822 ажилтнуудыг (давхардсан тоогоор) хамруулан мэргэжил, арга зүйн сургалтыг зохион байгуулсан нь 2011 оныхоос 8,3-10,9 хувиар нэмэгджээ.

Тайлант хугацаанд төрийн аудитын байгууллагын дүнгээр төсвийн гүйцэтгэл 5702,0 сая төгрөг болж, үүний 68,0 хувийг нь цалинд зарцуулж, батлагдсан төсвийг 93,1 сая төгрөгийн хэмнэлттэй зарцуулжээ.

ЗАХИРГАА, ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ГАЗАР

2013 ОНЫ 2 ДУГААР САРЫН 15