А.Зангад: Төсөвчинд хариуцлага хүлээлгэх хуулийн заалт бий
УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны хуралдаан өчигдөр болж, Монгол Улсын 2014 оны төсвийн тухай хуульд “О,О” дүнтэй тусгагдсан хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээний төсөвт өртөг нэмэгдсэн, гүйцэтгэл удааширсан шалтгааныг тогтоох, гүйцэтгэл хэрэгжилтийн явц байдалд Үндэсний Аудитын газраас хийсэн дүгнэлт, тайланг сонсож хэлэлцсэн. Улмаар аудитын дүгнэлтийг УИХ-ын ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэхээр болсон юм. Тиймээс энэ асуудалтай холбогдуулан Монгол Улсын Ерөнхий аудитор А.Зангадтай ярилцлаа.
–Төсвийн байнгын хорооны хурлаар аудитын шалгалтын дүнг хэлэцсэн. Алдаатай, нэмж тусгах зүйлүүд байгаа ч шалгалт үр дүнтэй болсон гэж дүгнэж байна. Шалгалтын дүн болоод зөрчлийн талаар товч мэдээлэл өгнө үү?
-Хугацаандаа буюу өнгөрсөн баасан гарагт “Хөрөнгө оруулалтын зарим арга хэмжээний төсөвт өртөг нэмэгдсэн, гүйцэтгэл удааширсан шалтгаанд хийсэн дүн шинжилгээний тайлан”-г Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболдод гардуулсан. “Монгол Улсын 2014 оны төсвийн тухай хууль батлагдсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай” УИХ-ын 2013 оны 11-р сарын 15-ны өдрийн 63 дугаар тогтоолоор өгөгдсөн үүрэг, Төрийн аудитын тухай хуулиар тодорхойлсон Үндэсний аудитын газрын бүрэн эрхийн хүрээнд энэхүү дүн шинжилгээний ажлыг хийж гүйцэтгэсэн.
Дүн шинжилгээнд төрийн хяналт шалгалтын стандарт, гүйцэтгэлийн аудитын арга зүйг ашиглахын зэрэгцээ улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээний төлөвлөлтийн баримт материалд судалгаа хийн хариуцсан албан тушаалтнаас асуулга, лавлагаа, тодруулга авч, гүйцэтгэгч байгууллагын тайлан, ажлын гүйцэтгэлийн баримт материалд тулгуурлан баталгаажуулалт хийж, үнэлэлт дүгнэлт өгсөн юм.
Хоёр чиглэлд дүгнэлт гарсан. Үүнд, эдгээр обьектыг цаашид хэрэгжүүлэх асуудлыг хэрхэн шийдэх болон төсөвт өртөг нэмэгдсэн, хугацаа удааширсан шалтгаан, түүнийг яаж арилгах вэ гэсэн зүйлүүд багтаж байна. Тэгээд обьектуудыг 2014 оны төсөвт тусгах шаардлагатай, тусгай шаардлага хангасан тохиолдолд 2015 оны төсөвт тусгах шаардлагатай, эсвэл бүр цааш нь үргэлжлүүлэх боломжгүй гэхчилэн ангилсан.
-Төсөвт өртөг нэмэгдсэн болон удааширсан шалтгаан юу байв?
– Төсөвт өртөг нэмэгдсэн болон удааширсан шалтгааныг тогтоосон гурван бүлэг дүгнэлт байгаа. Эдгээрийг дурдвал, нэгдүгээрт ажил хариуцсан байгууллага хүмүүсийн үйл ажиллагаатай холбоотой. Дараа нь хууль эрхзүйн орчин үйлчилж байгаа дүрэм журмын хүрээнд явагдаж байгаа механизм хэрхэн нөлөөлж байгаа талаар дүгнэлт гарсан. Мөн Засгийн газраас гарсан тодорхой шийдвэрүүд хэрхэн нөлөөлсөн талаар дүгнэлт байна.
-Эхний ээлжинд яг хэдэн барилгыг 2014 оны төсөвт суулгахад бэлэн гэж үзсэн бэ? Мөн хэдэн барилгыг дараа он руу шилжүүлэх шаардлагатай байна вэ?
-147 барилгыг 2014 оны төсөвт суулгахад бэлэн байна гэж үзсэн. Үүнээс 79,2 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөг бүхий 37 объект 2014 онд ашиглалтад орох боломжтой. Мөн 81 барилгыг хуулийн шаардлага хангасан үед л цааш үргэлжлүүлэх дүгнэлт гарсан. Энэ нь 2015 он хүртэл хойшлох юм. Өөрөөр хэлбэл, энэ онд санхүүжилт олгох боломжгүй, зураг төсөл, техникийн нөхцөлийг бэлэн болгосны дараа буюу ирэх онд санхүүжүүлэх төсөл нь 81 байгаа. Мөн төсөвт өртөг нь нэмэгдсэн, нэмж санхүүжилт авах шаардлагагүй 23 объект, 58,9 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөгтэй долоо объектийг зориулалтыг нь өөрчлөн худалдах замаар мөнгөө эргүүлэн авах дүгнэлт гарсан. Түүнчлэн ажил нь дуусах шатандаа орсон болон дууссан барилгуудыг төсөвт суулгах шаардлагагүй гэж үзсэн.
-Адилхан багтаамж, зориулалттай, нэг аймагт баригдаж байгаа барилгуудын төсөвт өртөг маш их хэмжээний зөрүүтэй байна. Энэ ямар шалтгаантай юм бол?
-Хэтэрхий их төсөвт өртөгтэй арга хэмжээнд дахин нарийвчилж шалгах асуудлууд гарч ирэх байх. Харин байгаа материал дээр тулгуурлаж хийсэн судалгаа гарч байгаа. Гол шалтгаан нь гэвэл дур зоргоороо шийдвэр гаргах, шийдвэрээ үндэслэл муутай гаргах, санхүүжилттэй холбоотой зэргээс болж төсөвт өртөг өсөх, зөрүүтэй гарч байна.
-Хамгийн урт хугацаанд он дамжин хэрэгжиж байгаа төслүүдийн ажил яг хэзээнээс эхэлсэн байгаа вэ?
-Хамгийн удаан гэвэл 2008 онд эхэлсэн ажлууд байна.
-Зарим талууд зураг төсөл нь ном журмын анхнаасаа явагдсан гэсэн тайлбарыг хэлж байсан?
-Ийм обьектууд байгаа. Ном журмын дагуу захиалагч, гүйцэтгэгч нь байгуулсан гэрээнийхээ дагуу дуусгана гэсэн арга хэмжээ байгаа. Төсөвт өртгөө хэтрүүлээгүй тендерийн дагуу явагдсан гэсэн үг.
-Зарим гишүүдийн зүгээс хариуцлагын асуудлыг ярьж байна. Аудитын байгууллага хангалтгүй ажилласан компани болон алдаа гаргасан төсөвчинд хариуцлага тооцох саналыг дүгнэлтдээ оруулсан уу?
-Хариуцлагагүй ажилласан компани, төсөвчинд хариуцлага тооцох хэрэгтэй гэсэн дүгнэлтийг оруулж өгсөн байгаа. Аудитын дүнд илэрч бүртгэгдсэн хууль, журам гэрээний зөрчлүүд нь ажил хариуцсан төрийн албан хаагчид, байгууллагуудын санаачлага, мэргэжлийн ур чадвар, гүйцэтгэгчийн сахилга бат, хариуцлагатай холбоотой учир Засгийн газар тодорхой дүгнэлт хийж холбогдох арга хэмжээ авах шаардлагатай. Дүн шилжилгээнд хамрагдсан төсөл, арга хэмжээг хэрэгжүүлэх явцад хууль, тогтоомж, журмын 51 заалт нийтлэг байдлаар зөрчигдсөн бөгөөд давхардсан тоогоор 1034 зөрчил шалгалтын үеэр бүртгэгдсэн.
-Хариуцлага нь ямар байх вэ?
Хариуцлага тооцох механизмууд нь хуулиар зохицуулагдаж байгаа. Засгийн газар, түүний харьяа байгууллагуудад эрх ч бий. Жишээлбэл, хуулинд хариуцлагагүй ажилласан компаниудыг хар листэд оруулж олон нийтэд зарлах гэсэн заалт байдаг. Гагцхүү байнгын хорооны хурлаар түүнийг хэрэгжүүлэхгүй байгаа тухай л яригдсан.
-Аудитын байгууллага тухайн газар, обьектэд шалгалт хийх явцад та бүхний гаргасан дүгнэлттэй санал нийлэхгүй, эсэргүүцсэн тохиолдол гарсан уу?
-Ярилцаж, ойлгуулаад байгаа баримтад тулгуурлан гарын үсэг зуруулж авдаг. Харин үнэлгээ хийх асуудлыг хөндлөнгийн тайлбаргүй, ямар нэгэн хамааралгүй байдлаар хуулийн хүрээнд хийдэг юм. Тиймээс ойлголцлын зөрүү гарах тохиолдол байдаг.
