Танилцуулга

Түүхэн товчоо

Хянан шалгах хороо байгуулагдсан нь:
Дэлхийн зарим улс орнуудад хараат бус хөндлөнгийн хяналтын байгууллага үүсч хөгжөөд 200 гаруй жил өнгөрсөн, Монгол улс зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжсэнтэй холбогдуулан хараат бус хөндлөнгийн хяналтын байгууллага зайлшгүй хэрэгтэй, энэ нь улс орны хөгжилд чухал үүрэгтэй гэдэг нь тодорхой болж 1990-ээд оны дундуур чиг үүрэг бүхий байгууллагыг үүсгэн байгуулах эхлэл нь тавигдсан байна. Монгол Улсын Их Хурлаас 1995 онд Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийг баталж Төрийн хянан шалгах хороог байгуулжээ. Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн дагуу аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын Тэргүүлэгчдийн хуралдааны тогтоол гарч аймгийн Хянан шалгах хороог байгуулан, хорооны даргаар Б.Сандагийг томилсоноор 1995 оны 07 сарын 07-оос үйл ажиллагаа явуулж эхэлжээ. Хянан шалгах хорооны гишүүнээр М.Нямжав, Ж.Баатар, Г.Гэрэлмаа, Ж.Гаваа, Б.Баярсайхан, Г.Аварзэд, С.Галсанчоймбол, С.Төмөрхүү, С.Чинзориг, Т.Нямжав, Г.Маньбазар, Ш.Ган-Эрдэнэ, Д.Нямдорж, хянан байцаагчаар Х.Мянгалаа, Б.Дорж, О.Баатар, С.Содном-Иш, Ж.Туул, Ч.Тайванбаатар, Д.Түмэнжаргал, Р.Цанжидмаа, Б.Янжинсүрэн, Б.Нямдорж нар, жолоочоор Б.Алтангэрэл ажиллаж байжээ.

Аудитын газар болж өөрчлөгдсөн нь: 2003 оны Монгол Улсын Их Хурал Төрийн хянан шалгалтын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, Төсвийн байгууллагын удирдлага санхүүжилтийн тухай, Төрийн аудитын тухай хуулиудыг баталж, Төрийн хянан шалгах хороог татан буулгаснаар Төрийн аудитын байгууллага бий болсон түүхтэй. Энэ хуулийн хүрээнд аймгийн ИТХ-н Тэргүүлэгчдийн 2003 оны тогтоолоор аймгийн Аудитын газрыг байгуулан Ерөнхий аудитороор Г.Бямбажавыг томилж, анх үйл ажиллагаагаа эхлүүлжээ. Аймгийн Аудитын газарт Ерөнхий аудитороор Г.Бямбажав, С.Төмөрхүү, аудитын менежерээр Б.Нямдорж, Р.Цанжидмаа, ахлах аудитороор Г.Гүнжидмаа, Т.Наранчимэг, Д.Ганзориг, Д.Эрдэнэчимэг, Х.Түвшинбаяр, Ж.Бүжинханд, аудитороор, Г.Цэцэгмаа, ахлах шинжээчээр Б.Цэцэгмаа, шинжээчээр Т.Батсайхан, Ц.Шарав, Д.Мөнхтуяа, Д.Цэрэнханд, Х.Билэгбаяр, Э.Сүнжидмаа, Д.Амартүвшин, Ц.Сайханжаргал, нягтлан бодогч Ц.Цэвэлмаа, жолооч З.Баасансүрэн, Н.Энхбаатар, Х.Цолмон, үйлчлэгч Д.Энх-Оюун, харуул Л.Сутай, Б.Отгонжаргал, Г.Бумцэнд, Ц.Золзаяабаатар нар ажиллаж байжээ.

Үндэсний аудитын газрын харьяа Аудитын газар болж шинэчлэгдсэн нь: 2013 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн Төрийн аудитын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар Төрийн аудитын орон нутаг дахь салбар байгууллагын статустай үйл ажиллагаа явуулж байна. Уг өөрчлөлт нь хөндлөнгийн хараат бус байдлыг хангах чухал дэвшилт болсон юм. Өнөөгийн байдлаар 17 орон тоотойгоор үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд тэргүүлэх аудитор Х.Түвшинбаяр, аудитын менежер Д.Эрдэнэчимэг, ахлах аудитор Ж.Бүжинханд, Д.Цэрэнханд, ахлах шинжээч Б.Цэцэгмаа, Э.Сүнжидмаа, аудитор Г.Цэцэгмаа, шинжээч Х.Билэгбаяр, Ц.Сайханжаргал, Н.Монголжийбуу, Г.Энхдэлгэр, жолооч Х.Цолмон, үйлчлэгч Д.Энх-Оюун, харуул Л.Сутай, Г.Бумцэнд, Б.Отгонжаргал, Ц.Золзаяабаатар нар ажиллаж байжээ.

Говь-Алтай аймаг дахь Төрийн аудитын газар: Монгол Улсын Их хурлаас 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр баталсан “Монгол Улсын Үндсэн хууль”-д оруулсан нэмэлт өөрчлөлтийн холбогдох заалтад “Төрийн санхүү, төсвийн хяналтыг хараат бусаар хэрэгжүүлэх байгууллагын бүрэн эрх, зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны журмыг хуулиар тогтооно” гэж хуульчилсан нь Төрийн аудитын байгууллагын хараат бус байдлын зарчим, түүний хөгжлийн баталгааг бий болгох аудитын дээд байгууллагын олон улсын байгууллагын уриалгад нийцсэн, төрийн аудитын байгууллагын хууль ёсны эрхзүйн үзэл баримтлал, тогтолцоог үндсэн хуулиар баталгаажуулж өгсөн.

2020 оны 5 дугаар сарын 1-ний өдөр  УИХ-ын Нэгдсэн чуулганы хуралдаанаар Төрийн аудитын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг эцэслэн баталсан. Хуулийн төслийг бүхэлд нь дэмжих санал хураалтаар гишүүдийн 78 хувь нь дэмжсэнээр Төрийн аудитын тухай /шинэчилсэн найруулга/ хуулийг баталжээ.

Энэхүү хуулийн дагуу Төрийн аудитын байгуулга улс, орон нутгийн төсвийн орлого, зарлагын гүйцэтгэл, төсвийн байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит, тэдгээрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд, төсвөөс санхүүгийн дэмжлэг авсан төсөл, хөтөлбөрийн санхүүгийн тайлан, үйл ажиллагааны гүйцэтгэлд аудит хийж, дүгнэлт, зөвлөмж гаргах чиг үүргийг хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.

Манай байгууллага нь Үндэсний аудитын газар, аймгийн Засаг даргын тамгын газраас нэвтрүүлж буй цахим системүүдыг үйл ажиллагаандаа бүрэн нэвтрүүлсэн бөгөөд харилцагч болон шалгагдагч байгууллагуудтай цахим системээр албан бичиг, цаг үеийн мэдээлэл, зарим аудитын үе шатны ажлыг гүйцэтгэж хэвшээд байна.

Түүнчлэн харилцаа, хамтын ажиллагааны хүрээнд аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Прокурорын газар, Цагдаагийн газар, Нийгмийн даатгалын хэлтэс, Татварын хэлтэстэй хамтран ажиллаж төр, нийтийн эрх ашиг, өмч хөрөнгийг хамгаалан ажиллаж байна.

Тус газар нь 17 орон тоотой үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа бөгөөд дарга, тэргүүлэх аудитор Х.Түвшинбаяр, аудитын менежер Д.Эрдэнэчимэг, ахлах аудитор Ж.Бүжинханд, Д.Цэрэнханд, Б.Цэцэгмаа, аудитор Э.Сүнжидмаа, Г.Энхдэлгэр, М.Атарцэцэг, Б.Цэвэлмаа, С.Санчирмаа, Н.Гэрэлмаа, аудитор-эрх зүйч Ц.Сайханжаргал, жолооч О.Энхтөр, үйлчлэгч Д.Энх-Оюун, харуул Г.Бумцэнд, Б.Отгонжаргал, Ц.Золзаяабаатар нар ажиллаж байна.

Бид үйл ажиллагааны үр дүн, ажлын амжилтаараа системийн хэмжээнд тогтмол эхний байруудад шалгарч ирсэн. Тухайлбал: 2012 онд Тэргүүн байр, 2013 онд 3-р байр, 2014 онд дэд байр, 2015 онд тусгай байр, 2018 онд дэд байр, 2019 онд Тэргүүн байр, 2021 онд 3-р байр эзэлж байсан.

Түүнчлэн улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 546.0 сая төгрөгийн өртөгтэй хоёр давхар 432м2 талбайтай 50 хүний сургалтын танхим, цайны газар, архивын өрөө, бялдаржуулах өрөө бүхий албан конторын барилгыг 2013 онд ашиглалтад оруулан өөрийн байртай болсон нь дээрх амжилтад чухал үр нөлөөтэй байсан.

Төр түвшин, түмэн олон амгалан байх болтугай.