ТББХ: Монгол Улсын 2022 оны төсвийн тухай хуулийн төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ

УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар Монгол Улсын 2022 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2022 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2022 оны төсвийн тухай, Ирээдүйн өв сангийн 2022 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ. Төслийн талаар УИХ-ын гишүүн, Сангийн сайд Б.Жавхлан Монгол Улсын 2022 оны нэгдсэн төсвийн төслийн талаарх аудитын дүгнэлтийг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Д.Занданбат тус тус танилцуулав.

Дэлхий нийтийг хамарсан коронавируст халдварын цар тахал дэгдсэнээр 2020 онд дэлхий эдийн засаг 5.3 хувь, манай улсын эдийн засаг 4.6 хувиар агшиж, төсөв, санхүүгийн хүнд он жилүүд өнгөрснийг Сангийн сайд дурдав. Харин Монгол Улсын Засгийн газар өөрийн боломжит бүх нөөцийг дайчилж иргэдийнхээ эрүүл мэнд, орлогыг хамгаалах, аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжих, эдийн засгийг идэвхжүүлэх арга хэмжээг цаг алдалгүй хэрэгжүүлсний үндсэн дээр энэ оны эхний 6 сарын байдлаар 6.3 хувиар өсч, жилийн эцсээр 4.1 хувиар өсөхөөр хүлээгдэж байгааг дуулгасан.

 Засгийн газар ирэх оны төсвийн төслийг “ХӨДӨЛМӨР, БҮТЭЭМЖ, ӨСӨЛТ”-ийг дэмжихэд чиглүүллээ. Энэ хүрээнд худалдаа, бизнесийг хөнгөвчлөх, дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх, хөгжлийн томоохон төслүүдийг эхлүүлэх зэргээр экспортыг эрчимжүүлж, ажлын байр, бүтээмжийг нэмэгдүүлэн эдийн засгаа тэлж, төр хувийн хэвшлийн түншлэлийг шинэ шатанд гаргахаар төлөвлөсөн байна.

Төр зардлаа танаж, цомхон чадварлаг бүтцээр ажиллах, төрийн үйлчилгээний санхүүжилтийн механизмыг өөрчлөх замаар боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээний чанар хүртээмжийг сайжруулах, халамжийг цэгцэлж хөдөлмөр эрхлэх боломжийг нэмэгдүүлэх, ирээдүйн өв сангийн өгөөжийг нэмэгдүүлэх, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтыг хөгжилд чиглүүлэх, хотын түгжрэлийг бууруулах зэрэг томоохон зорилтуудыг тавьжээ.

Төрийн албаны шинэчлэлийн хүрээнд, хувийн хэвшил гүйцэтгэх боломжтой чиг үүргийг төр хэрэгжүүлдэг байдлаас татгалзаж СТАНДАРТ-ЧАНАР-ӨРСӨЛДӨӨН-д суурилсан үйлчилгээг төр худалдан авдаг тогтолцоонд шилжүүлэх, түүнчлэн, нийгмийн суурь үйлчилгээ үзүүлдэг салбарын байгууллагуудыг төсвийн хувьд хагас бие даасан тогтолцоонд шилжүүлэх замаар цомхон бүтэцтэй, хариуцлагатай төрийн албатай байх зорилт тавьсан байна.

Дээрх зорилтыг хэрэгжүүлэхэд төрийн байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг хангах цэвэрлэгээ, засвар, харуул хамгаалалт, хоол үйлдвэрлэлийг хувийн хэвшлээр гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгүүлэх, ажил үйлчилгээний тарифыг өрсөлдөхүйц хэмжээнд үндэслэлтэй тогтоож, шаардлагатай санхүүжилтийг хувийн хэвшилд шилжүүлэх чиглэл баримталж, холбогдох зохицуулалтыг төсвийн төсөлд тусгасан болохыг Б.Жавхлан сайд танилцууллаа.

Хоёрдугаарт, нийгмийн суурь үйлчилгээ үзүүлдэг салбаруудын төсвийн хуваарилалтын тогтолцоо болон төрийн албаны бүтцэд шинэчлэл хийх замаар төрийн үйлчилгээ бүрийг чанартай, хүртээмжтэй хүргэх асуудлыг санхүүжилтийн механизмаар нь дамжуулж шийдвэрлэх зарлагын шинэчлэл хийнэ. Төсвийн нэг төгрөг бүрийн үр ашиг, төрийн үйлчилгээний чанар хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн тогтолцооны шинэчлэлийг 2021 онд эхлүүлсэн бол 2022 оноос боловсрол, соёл урлаг, нийтийн биеийн тамирын байгууллагыг санхүүгийн хувьд хагас бие даалгаж, үр дүн, чанар, бодит гүйцэтгэлд үндэслэн санхүүжүүлэхээр тооцсон гэв.

Гуравдугаарт, төрийн өмчит хуулийн этгээдийн ашигт ажиллагаа, засаглал, ил тод байдал, хариуцлагыг сайжруулж төсөвт төвлөрүүлэх орлогыг нэмэгдүүлэх зорилгоор засаглал, бүтцийн өөрчлөлт, ногдол ашгийн бодлогын шинэчлэлийг мөн ирэх онд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөжээ.

Түүнчлэн,  Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлд хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт нь тогтвортой байна гэж заасны дагуу Эдийн засаг, хөгжлийн яам байгуулж, төрийн үйлчилгээ болон төрийн байгууллагын үйл ажиллагааг цахимжуулах арга хэмжээг нэгдсэн бодлого, удирдлагаар хангах зорилгоор Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамыг байгуулахаар төсвийн төсөлд тусгасан байна.

Ирэх онд Боловсролын шинэчлэлийг хэрэгжүүлж эхлэхтэй холбогдуулан Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд Боловсролын ерөнхий газар Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлагийг, цөлжилтөөс сэргийлэх зорилгоор Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөнийг зохицуулалтаар хангах зорилгоор Байгаль орчин аялал жуулчлалын сайдын харьяа Ойн судалгаа, хөгжлийн төвийг өөрчлөн Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Ойн судалгаа, хөгжлийн газар болгон Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд тус тус байгуулахаар тооцжээ.

Дээрх төсвийн бодлогын арга хэмжээний үр дүнд Монгол Улсын 2022 оны нэгдсэн төсвийн нийт орлого 16.4 их наяд төгрөг, нэгдсэн төсвийн нийт зарлага 18.2 их наяд төгрөг, төсвийн тэнцвэржүүлсэн алдагдал 2.4 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ий 5.1 хувьд хүрч, эдийн засаг 5.0 хувиар өсөхөөр төсөөлжээ.

Монгол Улсын 2022 оны төсвийн төслийн талаарх аудитын дүгнэлтийн эхэнд төрийн аудитын стандартыг баримталж, төсвийн орлого нэмэгдүүлэх, төсвийн зарлагыг бууруулах, төсвийн санхүүжилтийн үр ашгийг дээшлүүлэхэд анхаарч ажилласны үр дүнд УИХ-д төсвийн орлого нэмэгдүүлэх 2 асуудлыг толилуулж, Засгийн газарт төсвийн санхүүжилтийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх 5 зөвлөмжийг өгөөд байгааг дурдсан. Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд харьяалагдах төсвийн 10 ерөнхийлөн захирагчийн 2022 оны төсвийн төслийн талаар Ерөнхий аудитор Д.Занданбат танилцууллаа. Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын даргын ирэх оны төсвийн төсөл 2021 оны төсвөөс 8.8 тэрбум төгрөгийн зөрүүтэй төлөвлөгджээ. УИХ-ын даргын төсвийн төсөл 1.8 тэрбум төгрөг, Ерөнхий сайдын төсвийн төсөл 141.1 тэрбум төгрөг, Шадар сайдын төсвийн төсөл 4.6 тэрбум төгрөг, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргын ирэх оны төсвийн төсөл өмнөх оныхоос 28.3 тэрбум төгрөгийн зөрүүтэй төлөвлөгдсөн гэв. Сонгуулийн ерөнхий хорооны даргын төсвийн төсөл 19.1 тэрбум төгрөг, Төрийн албаны зөвлөлийн даргын төсвийн төсөл 0.2 тэрбум төгрөгийн зөрүүтэй төлөвлөгдсөн байна. Түүнчлэн Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн нарийн бичгийн даргын төсвийн төсөл энэ оныхоос 3.8 тэрбум төгрөг зөрүүтэй төлөвлөгдсөн бол Хөгжлийн сайдынх 4.4 тэрбум төгрөг, Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайдын 1.9 тэрбум төгрөг байхаар тус тус төлөвлөгдсөн байна.

Үндэсний аудитын газар нь аудитын явцад цуглуулсан нотлох зүйлс, аудитын дүнд үндэслэн гаргасан дүгнэлтээс тус байнгын хорооны эрхлэх асуудлын хүрээнд хамаарах хэсгийг буюу  аудитын дүгнэлтийн 6.3-т, 6.6, 6.7, 6.9, 6.10, 6.13-ыг Д.Занданбат дарга нэгбүрчлэн дэлгэрэнгүй танилцууллаа.

Сангийн сайдын төслийн талаарх танилцуулга, Ерөнхий аудиторын төвийн төсөлд хийсэн аудитын дүгнэлттэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүд асуулт асууж, хариулт авав. Д.Тогтохсүрэн гишүүн Сонгуулийн ерөнхий хорооны даргаас сонгуулийн санал хураах төхөөрөмжийн шинэчлэлийн талаар, УИХ-ын Тамгын газрын удирдлагаас санал хураалтын төхөөрөмжийн шинэчлэх хөрөнгө, санхүүжилт 2022 оны төсвийн төсөлд туссан эсэхийг тус тус тодрууллаа. Сонгуулийн ерөнхий хорооны дарга П.Дэлгэрнаран дээрх асуултад хариулахдаа, 2012 оноос хойш 9 удаагийн сонгуульд ашиглаад байгаа сонгуулийн санал хураах төхөөрөмжүүдийг шинэчлэхээр төлөвлөсөн болохыг хэллээ. Тус төхөөрөмж нь улсын бүртгэлийн тодорхой төрлийн төхөөрөмжүүдтэй иж бүрдэл болдог учраас хамтад нь солих шаардлагатай байдгийг дурдаж байв. Ингээд холбогдох талуудтай зөвшилцсөний үндсэн дээр 2022 онд судалгаа явуулж, сонголт хийсний дараа 2023 оны төсвийн төсөлд худалдан авалтын төсвөө тусгуулж, тухайн ондоо программ хангамж, тохируулга, туршилт зэрэг бэлтгэл ажлаа хангаад 2024 онд ашиглаж эхлэхээр төлөвлөн ажиллаж байгаа гэлээ. УИХ-ын хуралдааны танхимууд дахь санал хураалтын төхөөрөмжийн шинэчлэлийн талаарх асуултад Тамгын газрын дэд дарга Э.Баттулга хариулт өгөв. УИХ-ын Тамгын газрын одоо ашиглаж буй мэдээллийн технологийн иж бүрдэл, санал хураалтын систем нь 2014 онд ашиглалтад орсон. Сүлжээний болон серверийн шинэчлэлийг энэ онд шийдвэрлээд байгаа бол ирэх онд дуу, дүрсний системээ шинэчлэхээр 1.6 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг төсөвт төлөвлөсөн, 2023 онд программ хангамжийн шинэчлэлийг шийдвэрлэн, системийн тохируулга хийх байдлаар 2024 он хүртэл үе шаттайгаар зохион байгуулахаа төлөвлөсөн байна. Энэ оны хоёрдугаар улиралд Тагнуулын ерөнхий газартай хамтран мэдээллийн аюулгүй байдлын үзлэг, шалгалтыг явуулсан бөгөөд эл ажлын мөрөөр сайжруулалтын ажлуудыг гүйцэтгэж байгаа хэмээн Э.Баттулга дарга хариуллаа.

Ийнхүү гишүүд асуулт асууж, ажлын хэсгээс хариулт, тайлбар авсны дараа Монгол Улсын 2022 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2022 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2022 оны төсвийн тухай, Ирээдүйн өв сангийн 2022 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдтэй холбогдуулан Байнгын хорооны гишүүдээс гаргасан зарчмын зөрүүтэй саналын 2 томьёоллоор тус бүрд нь санал хураалт явуулан шийдвэрлээд, төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийсэн талаарх санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлэхээр тогтлоо гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.