УИХ-ЫН ТӨСВИЙН БАЙНГЫН ХОРООНООС ҮНДЭСНИЙ АУДИТЫН ГАЗРААС ГАРГАСАН ТАЙЛАНД ҮНДЭСЛЭН ТОГТООЛ ГАРГАНА

УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар Засгийн газрын шугамаар хандивлагч орон, олон улсын байгууллагаас авсан зээл, тусламжийн ашиглалт, үр дүнгийн талаарх Үндэсний аудитын газраас гүйцэтгэсэн аудитын тайланг хэлэлцлээ. Энэ талаар Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Д.Занданбат танилцууллаа.

Тэрбээр танилцуулгадаа, Төрийн аудитын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан Төрийн аудитын байгууллагын бүрэн эрхийн хүрээнд УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны 2020 оны 05 дугаар тогтоолоор баталсан Үндэсний аудитын газрын гүйцэтгэх аудитын сэдвийг үндэслэн Засгийн газрын шугамаар хандивлагч орон, олон улсын байгууллагаас авсан зээл, тусламжийн ашиглалт, үр дүнд гүйцэтгэлийн аудит хийснийг тодотгоод аудитыг Засгийн газрын шугамаар олон улсын байгууллагаас авсан зээлийг үр дүнтэй ашигласан эсэх, хандивлагч орон, олон улсын байгууллагаас авсан тусламжийн ашиглалт үр дүнтэй эсэх зорилтод чиглүүлсэн гэв.

Мөн Засгийн газрын гадаад зээл, тусламжийн байдал, түүнд нөлөөлөх гадаад, дотоод хүчин зүйлсийн нөлөөллийн судалгаа, шинжилгээ, тайлан, төслийн нэгжийн үйл ажиллагааны болон санхүүгийн тайлангууд, дамжуулан зээлд хамрагдсан аж ахуйн нэгж, байгууллагын зээлтэй холбогдох үйл ажиллагааны мэдээлэл, тайлан, бусад нотлох баримт материалд үндэслэн Засгийн газрын гадаад зээл тус 2018-2020 оны үйл ажиллагааг хамруулан гүйцэтгэсэн гэдгийг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Д.Занданбат онцолсон юм.

Уг аудитын тайланд Өрийн удирдлагын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4-т “Засгийн газрын гадаад зээлийн талаар төрөөс баримтлах бодлогыг тодорхойлох” гэж заасан боловч УИХ-аас Монгол Улсын хөгжлийн урт хугацааны бодлого, зорилттой уялдуулсан гадаад зээлийн талаар баримтлах бодлогыг батлаагүй байна. Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт туссан төсөл, арга хэмжээг хэрэгжүүлэхдээ гадаад зээл, тусламжийг түлхүү ашиглаж байгаа нь өрийн ачааллыг нэмэгдүүлж буй тул санхүүжилтийн бусад эх үүсвэр ашиглах бодит шаардлага бий болсон байна. Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт тусгаагүй 30.0 тэрбум төгрөгөөс доош өртөгтэй төсөл, арга хэмжээг гадаад зээлийн хөрөнгөөр санхүүжүүлэх эрх зүйн зохицуулалтгүйгээс Өрийн удирдлагын тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.5.3-т заасан шаардлага хэрэгжихгүй байгааг дурджээ.

Мөн Засгийн газрын шугамаар шинээр авах зээл нь гадаад зээлийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээг санхүүжүүлэх хүсэлт илгээхэд төслийн баримт бичгийг ямар түвшинд боловсруулсан байх, техник, эдийн засгийн үндэслэлийг төслийн аль үе шатанд хийх, баримт бичгийн үнэлгээг хэрхэн хийх талаарх хуульд нийцсэн аргачлал байхгүйгээс Өрийн удирдлагын тухай хуулийн 18.5.3, 18.5.4, 18.5.7-д заасан шаардлага хангасан эсэх дүгнэлтийг Сангийн яам гаргадаггүй байна. Энэ нь төсөл, арга хэмжээний хэрэгжилт удааширч, үр дүнд сөргөөр нөлөөлж байна. Сангийн яам гадаад зээлийн хөрөнгийг дотоодод дамжуулан зээлдүүлэх гэрээ байгуулахдаа Засгийн газрын 2006 оны 185 дугаар тогтоолоор баталсан “Гадаадын зээлийн хөрөнгийг дотоодод дамжуулан зээлдүүлэх журам”-ын 4.2, 4.9, 4.10, 4.11-т заасныг мөрддөггүй, зээлийн эргэн төлөлтөд тавих хяналт болон хугацаа хэтэрсэн зээлийг барагдуулах ажлыг зохион байгуулах чиг үүргээ бүрэн хэрэгжүүлдэггүйгээс нийт дотоодод дамжуулан зээлсэн зээлийн 47.0 хувь нь эргэн төлөгдөөгүй, энэ нь улсын төсөвт ачаалал үүсгэж байна. Өрийн удирдлагын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.1-т заасныг үндэслэн төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх зориулалтаар 2018-2019 онд хандивлагч орон, олон улсын байгууллагаас нийт 882.9 тэрбум төгрөгийн гадаад зээл авсан бол 2020 онд түүнээс 2.2 дахин их буюу 1,978.1 тэрбум төгрөгийн зээлийг авч ашигласан нь сүүлийн 3 жилд ашигласан нийт гадаад зээлийн 44.1 хувийг эзэлж байна. Гадаад зээлийн хөрөнгөөр төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлж байгаа өнөө үед улсын төсвөөс зарцуулах нийгмийн халамжийн зардал өсөж, төсвийн үр ашиг урт болон дунд хугацаанд буурч байна гэж дүгнэлтэд дурдсан байлаа.

Аудитын тайлантай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин, Ж.Батжаргал, Х.Баделхан, Д.Өнөрболор, Х.Булгантуяа, Ч.Хүрэлбаатар нар асуулт асууж, үг хэлэв. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Ж.Батжаргал, гадаадын зээл тусламжийн ашиглалт, түүний үр өгөөжийг сайжруулах, гэрээний эрх зүйг хангуулах асуудлыг онцгой авч үзэх цаг болсныг тодотгоод аудитын байгууллагаар хийлгэсэн тайлан, дүгнэлт, зөвлөмжийг бодит ажил болгоход бид анхаарч ажиллах, эрх зүйн зохицуулалтыг нь сайжруулж, боловсронгүй болгох шаардлагатай байна гэв.

Мөн УИХ-ын гишүүн Х.Булгантуяа, гадаадын зээл, тусламжийн хэрэгжилтийн үр дүнд хяналт тавих нь чухал гэдгийг онцлоод холбогдох Байнгын хороод чиг үүргийн хүрээнд харьяалагдах салбаруудад хэрэгжүүлж байгаа төсөл, арга хэмжээнүүдийн үр дүнгийн талаар хяналт тавьж, аудитын дүгнэлтийг сонсдог болох шаардлагатай байна гэв. Мөн тэрбээр, бид цаашдаа үр дүн тааруу зээл, тусламжаас татгалзаж сурах нь зүйтэйг онцлоод Үндэсний аудитын газраас энэ чиглэлийн зээл, тусламжийг авахгүй байхад анхааруулсан тусгай зөвлөмжийг УИХ, Төсвийн байнгын хороонд гаргаж өгөх хэрэгтэй гэсэн саналтай байлаа.

УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны дарга Ч.Хүрэлбаатар, тайлан мэдээллийг сонсоод өнгөрөх бус энэ нь гадаадын зээл, тусламжийн эргэн төлөлт, хяналт, бүртгэлтэй холбоотой чухал асуудал тул Үндэсний аудитын газрын тайланг үндэслэн гишүүдээс гаргасан саналыг тусгаж, Засгийн газарт чиглэл өгөх Байнгын хорооны тогтоолын төслийг боловсруулж, гишүүдээрээ хэлэлцүүлэхээ мэдэгдлээ.