Улсын Их Хурлын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны 2023.07.04-ний өдрийн хуралдаанаар Монгол Улсын 2022 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын 2022 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, мөн хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцлээ.
Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Д.Занданбат Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын болон Эрүүл мэндийн сайд нар, мөн Эрүүл мэндийн болон Нийгмийн даатгалын сангийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, төсвийн гүйцэтгэл, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын үр дүнд хийсэн аудитын дүгнэлтийг танилцуулав.
Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын эрхлэх асуудлын хүрээний 154 байгууллагын санхүүгийн тайлан Засгийн газрын 2022 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд нэгтгэгдсэний 122-т нь дүгнэлт гаргаж, 31 байгууллагыг аудитын түүвэрт хамруулж, үйл ажиллагаа явуулаагүй нэг байгууллагыг аудитад хамруулаагүй байна. Дүгнэлт гаргасан 122 байгууллагын 105-д “Өөрчлөлтгүй”, 17-д “Хязгаарлалттай” дүгнэлт өгсөн. Аудитаар нийтдээ 38.0 тэрбум төгрөгийн зөрчил илэрсэн байна. Үүний 26.0 тэрбум төгрөгийн зөрчилд 85 албан шаардлага хүргүүлж, 11.6 тэрбум төгрөгийн зөрчилд 173 зөвлөмж өгсөн байна. Мөн 400.0 сая төгрөгийн зөрчилд төлбөрийн 52 акт тогтоосон бол 1.3 сая төгрөгийн зөрчилд хариуцлага тооцуулах гурван саналыг дээд шатны төсвийн захирагчид хүргүүлжээ.
Нийцлийн асуудлаар 48.9 тэрбум төгрөгийн зөрчил илэрснээс 35.7 тэрбум төгрөгийн зөрчилд 55 албан шаардлага хүргүүлж, 13.2 тэрбум төгрөгийн зөрчилд 63 зөвлөмж өгч, 2.1 cая төгрөгийн зөрчилд төлбөрийн хоёр акт тогтоосон байна. Мөн нягтлан бодох бүртгэл, тайлагналтай холбоотой алдааг залруулж, зөвлөгөө, зөвлөмж өгч ажиллажээ.
Салбарын нийт төсөл, арга хэмжээний санхүүжилтийн гүйцэтгэл 90 хувьтай байгаа бол ажлын бодит гүйцэтгэл 68.9 хувьтай, бүрэн хэрэгжиж дууссан 15, хэрэгжилт дутуу болон хэрэгжээгүй 25 төсөл, арга хэмжээ байгаа юм.
Эрүүл мэндийн сайдын эрхлэх асуудлын хүрээний 451 байгууллагын тайлан 2022 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд нэгтгэгдсэнээс 396-д дүгнэлт гаргаж, 54 байгууллагыг аудитын түүвэрт хамруулан, нэг байгууллага аудитад хамрагдаагүй байна. Дүгнэлт гаргасан 396 байгууллагын 329-д “Өөрчлөлтгүй”, 60-д “Хязгаарлалттай”, гуравт “Сөрөг” дүгнэлт өгч, дөрвөн байгууллагын тайланд дүгнэлт өгөхөөс татгалзжээ. Санхүүгийн тайлангийн аудитаар 161.5 тэрбум төгрөгийн 384 зөрчлийг арилгах, 11.2 тэрбум төгрөгийн 21 зөрчилд хариуцлага тооцох албан шаардлагыг тус тус хүргүүлж, 34.5 тэрбум төгрөгийн 491 зөрчлийг арилгах, давтан гаргахгүй байх зөвлөмж өгч, 2,7 тэрбум төгрөгийн 278 зөрчилд төлбөрийн акт тогтоож, 0.4 тэрбум төгрөгийн гурван асуудлыг хууль, хяналтын байгууллагад шилжүүлжээ. Нийцлийн талаас 83.9 тэрбум төгрөгийн зөрчил илрүүлж, 65.6 тэрбум төгрөгийн 341 зөрчилд албан шаардлага, 18.4 тэрбум төгрөгийн 224 зөрчилд зөвлөмж өгч, 300.0 сая төгрөгийн 12 зөрчилд төлбөрийн акт тогтоосон байна. Нягтлан бодох бүртгэл, тайлагналтай холбоотой 730.5 тэрбум төгрөгийн алдаа илэрсэн байна.
Эрүүл мэндийн салбарын хэмжээнд төсөл, арга хэмжээний 2022 оны санхүүжилт 97.4 хувьтай байгаа боловч ажлын бодит гүйцэтгэл 82.5 хувьтай, хэрэгжилт дутуу болон хэрэгжээгүй төсөл, арга хэмжээний тоо 70 байна.
Эрүүл мэндийн даатгалын сантай холбоотой гурван байгууллагын тайлангийн аудитын асуудлаар нийт 195.2 тэрбум төгрөгийн зөрчил илэрсэн бол Нийгмийн даатгалын сантай холбоотой 36 байгууллагын тайлан нэгтгэсэн тайланд нэгтгэгдсэнээс 32-т нь дүгнэлт гаргаж, дөрвөн байгууллагыг аудитын түүвэрт хамруулсан байна. Дүгнэлт гаргасан 32 байгууллагын 31-д “Өөрчлөлтгүй”, нэгд “Хязгаарлалттай” гэсэн дүн тавьж, санхүүгийн тайлангийн аудитын асуудлаар 174.6 тэрбум төгрөгийн зөрчил илрүүлснээс 174.0 тэрбум төгрөгийн зөрчилд 33 албан шаардлага, 600.0 сая төгрөгийн зөрчилд 38 зөвлөмж хүргүүлж, 6.6 сая төгрөгийн зөрчилд төлбөрийн 12 акт тогтоосон байна. Нийцлийн хувьд 7.1 тэрбум төгрөгийн зөрчил, нягтлан бодох бүртгэл, тайлагналын 300.0 сая төгрөгийн алдаа илрүүлжээ.
Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Д.Занданбат цааш танилцуулахдаа, төсвийн ерөнхийлөн захирагч нар хэрэгжүүлсэн хөтөлбөр, тэдгээрийн үр дүн, чанар, тоон хэмжээг төсвийн гүйцэтгэлтэй уялдуулан хяналт шинжилгээ, үнэлгээ хийж баталгаажуулахгүй байгаад анхаарах шаардлагатай дурдав. Түүнчлэн, Эрүүл мэндийн болон Нийгмийн даатгалын сангийн мөнгөн хөрөнгийн чөлөөт үлдэгдлийг эрсдэлгүй байлгах зорилгоор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд байршуулсан ч өсгөн нэмэгдүүлэх боломжийг ашиглаагүй, Монголбанкны зээлийн мэдээллийн санд мэдээлэл байршуулаагүйгээс Засгийн газрын хэд хэдэн тусгай сангаас иргэн, хуулийн этгээдэд давхардуулан зээл олгосон нь чанаргүй болох эрсдэл нэмэгдэж байна гэлээ. Мөн улс, орон нутгийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлсэн төсөл, арга хэмжээний үр дүнг бодитой үнэлэх боломжгүй, гүйцэтгэл, хэрэгжилтэд тавьж буй захиалагчийн болон зохиогчийн хяналт үр дүнгүй, төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын дотоод аудитын нэгжээс хөрөнгө оруулалтад хяналт тавихгүй байгаагийн дээр төсөвлөлтийн шаардлага хангахгүй төсөл, арга хэмжээг санхүүжүүлж байгаа нь хөрөнгө оруулалтын үр өгөөж бууруулж байгааг анхааруулсан юм.
Аудитаар илэрсэн зөрчилд тогтоосон акт, албан шаардлагыг хэрэгжүүлэх чиглэлээр дээд албан тушаалтанд нь тухайн албан тушаалтанд хариуцлага тооцуулах албан шаардлагыг өгдөг, үүний дагуу зохих хариуцлагыг хүлээлгэх асуудлыг шат шатны төсвийн одоо ерөнхийлөн захирагч нар, Засгийн газар дотооддоо зохион байгуулаад явах боломжтой хэмээн Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Д.Занданбат тодотгосон. Мөн Төрийн хэмнэлтийн тухай хуулийн зарим заалт тодорхойгүйгээс үйл ажиллагаанд нь хүндрэл учирч буй байгууллагууд байгааг аудитаар тогтоож, агаарын тээврийн сонгон шалгаруулалт, томилгоо болон цахим дэлгүүрийн худалдан авалт зэрэг хуулийн зарим зохицуулалтад өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэсэн дүгнэлтийг Улсын Их Хуралд танилцуулсан талаар Улсын Ерөнхий аудиторын Орлогчийн албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Ц.Наранчимэг мэдээлэв. Түүнчлэн тэрбээр, 2011 онд шавыг нь тавьж ажлыг нь эхлүүлсэн Геронтологийн үндэсний төвийн барилгын талаарх Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Жаргалмаагийн асуултад хариулахдаа, 6.0 тэрбум гаруй төгрөгийн санхүүжилт оруулчихсан тус барилга шаардлага хангахгүй байна гэсэн аудитын дүгнэлтийг жил болгон гаргаж, танилцуулж байсан бөгөөд өнгөрсөн онд хууль хяналтын байгууллагад шилжүүлсэн гэсэн юм.
Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих санд өнөөдрийн байдлаар 18.0 тэрбум орчим төгрөгийн зээлийн эргэн төлөлтийн хугацаа хэтэрсэн үлдэгдэлтэй байгааг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд Х.Булгантуяа танилцуулж, Үндэсний аудитын газраас тус санд өгсөн зөвлөмжүүдийн хэрэгжилтэд яам хяналт тавьж байна гэв.
Ингээд Монгол Улсын 2022 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын 2022 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, Үндэсний аудитын газрын дүгнэлтийг Байнгын хорооны хорооны хуралдаанаар хэлэлцэж дуусаад, санал дүгнэлтийг Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороонд танилцуулахаар боллоо хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээлэв.
