Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хорооны 2024 оны 12 дугаар сарын 9-ний өдрийн хуралдаанаар Засгийн газар 2024 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийв.
Төсвийн төслийн талаарх аудитын дүгнэлтийг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын орлогч З.Цэдэнжав танилцууллаа. Аудитын зорилго нь Монгол Улсын 2025 оны нэгдсэн төсвийн төсөл нийгэм, эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийг хангасан эсэх, төсвийн санхүүжилтийн үр ашгийг дээшлүүлэх зорилтод нийцсэн эсэхийг хянаж, дүгнэхэд чиглэсэн гэдгийг тэмдэглэсэн юм.
Монгол Улсын 2025 оны нэгдсэн төсвийн төсөлд тус Байнгын хороонд хамаарах төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын төсвийг дараах байдлаар төлөвлөжээ. 2025 төсөвт төвлөрүүлэх орлогыг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд 81.2 тэрбум төгрөг, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга 0.5 тэрбум төгрөг, нийтдээ 81.7 тэрбум төгрөгөөр төлөвлөсөн байна. Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын 2025 төсөвт төвлөрүүлэх орлогыг 0.1 тэрбум төгрөгөөр бууруулжээ.
Ирэх оны төсвийн төсөлд зардлыг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд 1,758.1 тэрбум төгрөг, Улсын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгч 31.9 тэрбум төгрөг, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга 339.9 тэрбум төгрөг, Шүүхийн сахилгын хорооны дарга 6.5 тэрбум төгрөг, Улсын ерөнхий прокурор 157.9 тэрбум төгрөг, Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын дарга 14.9 тэрбум төгрөг, Авлигатай тэмцэх газрын дарга 56.9 тэрбум төгрөг, Цагаатгах ажлыг удирдан зохион байгуулах Улсын комиссын дарга 1.3 тэрбум төгрөг, нийт 2,367.4 тэрбум төгрөг байхаар тооцсон байна.
Энэ нь өмнөх 2025 оны суурь төсвөөс Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын зардлыг 77.6 тэрбум төгрөгөөр, Улсын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгчийн зардлыг 1.0 тэрбум төгрөгөөр, Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын даргын зардлыг 0.7 тэрбум төгрөгөөр, Авлигатай тэмцэх газрын даргын зардлыг 1.3 тэрбум төгрөгөөр, Цагаатгах ажлыг удирдан зохион байгуулах Улсын комиссын даргын зардлыг 0.1 тэрбум төгрөгөөр тус тус бууруулж, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргын төсвийг 20.2 тэрбум төгрөгөөр, Шүүхийн сахилгын хорооны даргын төсвийг 0.1 тэрбум төгрөгөөр, Улсын ерөнхий прокурорын төсвийг 12.2 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлж, нийт дүнгээр 48.2 тэрбум төгрөгөөр бууруулсан хэмээн Ерөнхий аудиторын орлогч З.Цэдэнжав танилцуулав.
Ирэх оны төсвийн төсөл урт болон дунд хугацааны хөгжлийн бодлогын үзэл баримтлал, улсын хөгжлийн жилийн төлөвлөгөөнд нийцсэн хэдий ч анхаарах ёстой асуудлууд бий хэмээгээд тэрбээр дэлгэрэнгүй танилцуулсан.
Гадаад хүчин зүйлийн нөлөөлөл, уул уурхайн салбарын голлох нэрийн бүтээгдэхүүний эрэлтээс шалтгаалж нүүрсний экспорт төлөвлөсөн хэмжээнд хүрэхгүй тохиолдолд зарлагыг санхүүжүүлэх эх үүсвэр дутагдах, орлого тасрах эрсдэлийг тооцохыг сануулав. Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2025 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2026-2027 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуулийг төсөвт өөрчлөлт оруулах бүрд нэмж өөрчилж байгаа нь төсвийн удирдлагын зарчим, сахилга батыг алдагдуулж, дунд хугацааны төсвийн төлөвлөлтийн ач холбогдлыг бууруулж байгааг дүгнэлтэд дурдсан юм.
Цахим систем болон ТЭЗҮ боловсруулах ажлын өртөг зардлыг тооцож төлөвлөх, хянах, хэрэгжүүлэх, хүлээн авахтай холбоотой зохицуулалт, жишиг үнэ, заавар журам хангалтгүй байгаа нь төсөвт өртгийг үндэслэлтэй тооцож, үр ашигтай төлөвлөхөд сөргөөр нөлөө үзүүлж байгаа гэлээ.
Төсвийн урсгал зарлагыг хумьж, зарим хэрэгжиж эхлээгүй хөтөлбөр, үйл ажиллагааг зогсоохоор төлөвлөсөн нь төсвийн зарлагын ДНБ-д эзлэх харьцааг бууруулсан сайн талтай ч зардлыг хэт механикаар хассан нь 2025 онд төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг бууруулах, тоо хэмжээг хумих эрсдэл үүсгэж байгааг аудитын дүгнэлтэд дурдсан байна. Төрийн үйлчилгээг цомхон бүтэц, ухаалаг байдлаар үзүүлэхийн тулд төрийн зарим чиг үүргийг хувийн хэвшлээр гүйцэтгүүлэх тогтолцооны өөрчлөлтийг хууль эрх зүйн орчинд бүрдүүлэх шаардлагатай гэжээ.
Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуулийн төсөлтэй хамт өргөн мэдүүлсэн Төрийн болон орон нутгийн өмчийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл дэх зохицуулалт нь Улсын Их Хурлын Засгийн газарт тавих хяналтын зарчмыг алдагдуулахаас гадна Монгол Улсын Үндсэн хууль, түүнд нийцүүлэн гарсан хууль тогтоомжтой нийцэхгүй байгаа аж.
Үндсэн хуулийн өдрийг тохиолдуулан зохион байгуулсан танин мэдэхүйн АХА тэмцээнд нягтлан бодогч О.Мягмарсүрэн амжилттай оролцлоо.
Монгол Улсын Их Хурлын Тамгын газраас аймгийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын…
